Blog

Wpływy i wypływy środków pieniężnych w działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej firmy określa się mianem cash flow (z ang. przepływy gotówki). Kontrola tych przepływów, analiza cash flow, jest bardzo ważna w działalności każdego przedsiębiorstwa. Dostarcza bowiem informacji na temat jego możliwości przychodowych i odpowiadającej im zdolności do regulowania swoich zobowiązań. Cash flow statement (sprawozdanie z przepływów pieniężnych lub też rachunek przepływów pieniężnych) pozwala więc na ocenę płynności finansowej firmy, dając obraz rzeczywistej kondycji przedsiębiorstwa. Czym jest cash flow? Kto sporządza rachunek cash flow, i dlaczego jest tak ważny?

Czym jest cash flow?

Żadna firma nie może sobie pozwolić na ignorowanie zakłóceń płynności przepływów pieniężnych. Mogą one bowiem prowadzić do utraty płynności finansowej, co w ostateczności może doprowadzić do upadłości i likwidacji firmy. Monitorowanie przepływów pieniężnych to kluczowy element kontroli stanu przedsiębiorstwa. Ponad jedna trzecia firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw wskazuje zakłócenia cash flow jako przyczynę braku swojego rozwoju.

Najważniejsze jest więc zrozumienie, czym jest cash flow, jak go obliczyć i jak korzystać z cash flow statement. Rachunek przepływów pieniężnych zawiera dane dotyczące wszystkich wpływów pieniężnych, które przedsiębiorstwo uzyskuje z bieżącej działalności i zewnętrznych źródeł, oraz sposoby ich wykorzystania. Rachunek przepływów pieniężnych obejmuje środki pieniężne uzyskane przez przedsiębiorstwo w wyniku działalności operacyjnej, finansowej i inwestycyjnej, których suma nazywana jest przepływem pieniężnym netto.

Reguły sporządzania rachunku przepływów pieniężnych zawarte są w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości ¹ (dokładnie MSR7) i Krajowych Standardach Rachunkowości (dokładnie KRS1) ². Dodatkowo, przy sporządzaniu rachunku cash flow należy mieć na uwadze przepisy ustawy o rachunkowości ³. Zgodnie z definicją MSR7, przepływy pieniężne są wpływami lub wypływami środków pieniężnych oraz ekwiwalentów środków pieniężnych. Działalnością operacyjną jest podstawowa działalność przedsiębiorstwa powodująca powstawanie przychodów. Z kolei działalnością inwestycyjną jest działalność polegająca na nabywaniu i sprzedaży aktywów trwałych oraz inwestycji krótkoterminowych niezaliczonych do ekwiwalentów środków pieniężnych. Działalnością finansową jest działalność, w wyniku której zmianie ulega wysokość i struktura wniesionego kapitału własnego oraz zadłużenia przedsiębiorstwa.

Dlaczego rachunki przepływów pieniężnych są tak ważne? Decyzje ekonomiczne, podejmowane przez przedsiębiorców wymagają oceny zdolności firmy do generowania środków pieniężnych oraz do określenia terminu i pewności ich wygenerowania. Cash flow statement to element sprawozdania finansowego firmy, bardziej transparentny niż inne jego elementy, jak bilans czy rachunek zysków i strat. Pokazuje, ile środków pieniężnych wpływa i wypływa z firmy w danym okresie czasu. To pozwala zidentyfikować zyskowne punkty prowadzonego biznesu, dostrzec wszelkie obszary marnotrawstwa i niegospodarności oraz zrozumieć, kiedy i czy w ogóle jest właściwy moment na zwiększenie skali działalności.

Kto sporządza rachunek cash flow?

Zgodnie z MSR7, każdy podmiot stosujący Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej jest zobowiązany do sporządzania sprawozdania z przepływów pieniężnych (rachunku cash flow). KRS1 stanowi jednak, że jednostki małe i mikro nie muszą go sporządzać. A jeśli mimo braku obowiązku podejmą się przygotowania rachunku cash flow, wówczas zaleca się stosowanie do jego sporządzenia Krajowy Standard Rachunkowości.

Zgodnie natomiast z ustawą o rachunkowości, jako że rachunki cash flow są elementem sprawozdań finansowych, do ich sporządzania zobowiązane są podmioty, których sprawozdania finansowe podlegają corocznemu badaniu przez biegłego rewidenta: banki, zakłady ubezpieczeń, jednostki działające w oparciu o przepisy o obrocie papierami wartościowymi, przepisy o funduszach inwestycyjnych, przepisy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, spółki akcyjne (z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji) i pozostałe jednostki, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:

1. a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
2. b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro,
3. c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro.

Zobowiązane do sporządzenia rachunku cash flow będą również spółki przejmujące i nowo zawiązane, ponieważ ich sprawozdania finansowe sporządzone za rok obrotowy, w którym nastąpiło połączenie, także podlegają badaniu. Podobnie jak roczne sprawozdania finansowe jednostek sporządzone zgodnie z MSR oraz roczne połączone sprawozdania finansowe funduszy inwestycyjnych z wydzielonymi subfunduszami oraz roczne sprawozdania jednostkowe subfunduszy.

Analiza cash flow

Dla sporządzenia rachunku przepływów pieniężnych niezbędne jest przeprowadzanie analizy cash flow. Odnosi się ona do przepływu pieniędzy „do” i „z” firmy. Idealnym wynikiem analizy cash flow jest dodatni przepływ środków pieniężnych, który oznacza, że więcej pieniędzy wpływa do firmy niż z niej wypływa. Przy dodatnim przepływie gotówki firma będzie mogła regulować swoje rachunki i inwestować w rozwój. Ujemny przepływ środków pieniężnych oznacza, że trzeba będzie znaleźć alternatywne źródło dochodów, aby móc spłacić długi.

Zrozumienie przepływu gotówki pomoże więc właścicielowi firmy w zarządzaniu rachunkami i zapewni, że zawsze będzie mieć ona wystarczającą ilość środków na opłacenie rachunków i rozwój.

Zgodnie z MSR7, w rachunku przepływów pieniężnych należy przedstawić informacje na temat przepływów pieniężnych zaistniałych w ciągu okresu sprawozdawczego, w podziale na działalność operacyjną, inwestycyjną i finansową.

1) Działalność operacyjna – to przepływy pieniężne związane z główną, statutową, operacyjną działalnością przedsiębiorstwa. Wpływy obejmują przychody ze sprzedaży, odsetki oraz otrzymane dywidendy. Wypływy obejmują wydatki operacyjne, takie jak płace, zakup materiałów, towaru i koszty biurowe.

2) Działalność inwestycyjna – odnosi się do środków pieniężnych zarobionych lub straconych poprzez inwestycje krótko- i długoterminowe. Na przykład pieniądze uzyskane poprzez sprzedaż aktywów takich jak grunty, budynki lub wyposażenie oraz płatności za zakup gruntów, budynków lub innych aktywów inwestycyjnych.

3) Działalność finansowa – odnosi się do pozyskiwania pieniędzy z długu lub akcji i spłacania tego długu. Wpływy mogą być pieniędzmi pożyczonymi (kredyty, pożyczki), a wypływy wypłatami dywidend lub obsługą długu.

Przedsiębiorstwo prezentuje te ww. przepływy w rachunku cash flow w sposób najbardziej odpowiedni dla rodzaju prowadzonej przez siebie działalności.

Metody analizy cash flow i jej wykorzystanie dla oceny kondycji przedsiębiorstwa

Analiza przepływów pieniężnych pozwala ocenić bieżącą sytuację finansową przedsiębiorstwa i oszacować jak będzie wyglądała w przyszłości. Wykazuje przewidywany dochód netto, spodziewane koszty i wydatki oraz wszelkie szacowane rozchody. Pokazuje to właścicielowi firmy czy trzeba ciąć wydatki, czy też mocno walczyć o dodatkową sprzedaż. Firma może w oparciu o analizę cash flow zobaczyć również czy opóźnione płatności od klientów często powodują niedobory finansowe.

Analiza przepływu środków pieniężnych pozwala przewidzieć przyszłe przychody i rozchody w oparciu o znane koszty i historyczne dane dotyczące przychodów. Dzięki temu przedsiębiorca będzie mógł oszacować, czy w przyszłości może wystąpić niedobór lub nadwyżka środków pieniężnych i wykorzystać to w procesie podejmowania decyzji. Na przykład, jeśli analiza wykaże przewidywany niedobór, właściciel firmy może rozważyć cięcie kosztów, podczas gdy przewidywania nadwyżki pozwolą podjąć decyzję o ekspansji na inne rynki, lub realizację od dawna planowanej inwestycji.

Firma wykazuje przepływy pieniężne z działalności operacyjnej, posługując się:

1) metodą bezpośrednią, za pomocą której ujawniane są główne kategorie otrzymanych i wypłaconych środków pieniężnych brutto wynikające:

1. a) z zapisów księgowych jednostki; lub
2. b) poprzez skorygowanie sprzedaży, kosztu własnego sprzedaży (odsetek i podobnych przychodów oraz kosztów odsetek i im podobnych opłat na rzecz instytucji finansowych) oraz innych pozycji rachunku zysków i strat o:

– zmiany stanu zapasów oraz należności i zobowiązań związanych z działalnością operacyjną w danym okresie;

– inne bezgotówkowe pozycje; oraz

– inne pozycje, w przypadku których skutkami pieniężnymi są przepływy pieniężne z działalności finansowej lub inwestycyjnej.

2) metodą pośrednią, za pomocą której zysk lub stratę koryguje się o skutki transakcji mających bezgotówkowy charakter, o czynne i bierne rozliczenia międzyokresowe dotyczące przeszłych lub przyszłych wpływów lub płatności środków pieniężnych dotyczących działalności operacyjnej, oraz o pozycje przychodowe i kosztowe związane z przepływami pieniężnymi z działalności inwestycyjnej lub finansowej – przepływy pieniężne netto z tytułu działalności operacyjnej ustala się więc poprzez skorygowanie zysku lub straty o skutki:

1. a) zmiany stanu zapasów oraz należności i zobowiązań związanych z działalnością operacyjną w danym okresie;
2. b) zmian pozycji bezgotówkowych, takich jak amortyzacja, rezerwy, podatek odroczony, niezrealizowane zyski i straty z tytułu różnic kursowych, niepodzielone zyski jednostek stowarzyszonych, udziały mniejszości; oraz
3. c) zmian innych pozycji, w przypadku których skutkami pieniężnymi są przepływy pieniężne z działalności finansowej lub inwestycyjnej.

Przedsiębiorca może alternatywnie wykazać w sprawozdaniu cash flow przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej zgodnie z metodą pośrednią poprzez wykazanie przychodów i kosztów ujętych w rachunku zysków i strat oraz zmian stanu zapasów oraz należności i zobowiązań związanych z działalnością operacyjną w danym okresie.

Sporządzając sprawozdanie z przepływów pieniężnych z działalności inwestycyjnej i finansowej, przedsiębiorca oddzielnie wykazuje główne kategorie otrzymanych i zapłaconych środków pieniężnych brutto, powstałych w wyniku działalności inwestycyjnej i finansowej, chyba że przepływy pieniężne są wykazane w kwotach netto. A w kwotach netto można wykazać:

1) otrzymane i zapłacone w imieniu klientów środki pieniężne, jeżeli przepływy pieniężne odzwierciedlają działalność prowadzoną przez klienta, a nie działalność jednostki; oraz

2) otrzymane i zapłacone środki pieniężne z tytułu pozycji, w przypadku których obrót jest szybki, kwoty są znaczne, zaś termin płatności krótki.

3) otrzymane i zapłacone środki pieniężne z tytułu akceptu i spłaty depozytów o określonym terminie wymagalności;

4) ulokowanie depozytów w innych instytucjach finansowych i wycofanie depozytów z innych instytucji finansowych; oraz

5) wpłacone zaliczki oraz udzielone pożyczki gotówkowe klientom, oraz spłata (zwrot) tychże zaliczek i pożyczek.

Zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości 7, który jest jedynie drogowskazem, a nie wiążącym prawem, jakie informacje należy wykazać by sporządzić rzetelne sprawozdanie z przepływów pieniężnych, przepływy z tytułu podatku dochodowego należy ujawnić odrębnie w przepływach pieniężnych z działalności operacyjnej, chyba że można je zaliczyć do działalności finansowej i inwestycyjnej. Z kolei wg KSR1 ujawnia się je w informacji dodatkowej oraz objaśnieniach do rachunku przepływów pieniężnych.

MSR7 wskazuje, że przepływy pieniężne z tytułu odsetek i dywidend ujawnia się odrębnie. Zalicza się je w sposób ciągły w kolejnych okresach do działalności operacyjnej, inwestycyjnej lub finansowej. Według standardów krajowych (KSR1), należy je ująć w działalności inwestycyjnej. Transakcje inwestycyjne i finansowe bezgotówkowe wyklucza się z rachunku przepływów pieniężnych i ujawnia w innym miejscu sprawozdania finansowego.

Metoda bezpośrednia dostarcza informacji, które mogą być użyteczne przy szacowaniu przyszłych przepływów pieniężnych, co nie jest możliwe w przypadku metody pośredniej.

Co daje sporządzenie sprawozdania cash flow?

Rachunek cash flow daje przedsiębiorcy informację na temat stanu jego przedsiębiorstwa. Na przykład, jeśli firma ma dodatnie przepływy pieniężne z wszystkich trzech rodzajów działalności (operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej), może to świadczyć, że jest w bardzo dobrej kondycji finansowej, dzięki czemu gromadzi pieniądze celem podjęcia w przyszłości zaplanowanej inwestycji. A odwrotnie, gdy przepływy z wszystkich trzech działalności są ujemne, to znak, że firmie grozi upadłość. Dodatnie przepływy z działalności inwestycyjnej i finansowej, ale przy ujemnych przepływach z działalności operacyjnej, mogą świadczyć o przejściowych problemach finansowych przedsiębiorstwa. A odwrotnie, jeśli rachunek cash flow wykazał plus po stronie przepływów z działalności operacyjnej i minus przy inwestycyjnej i finansowej – nie wskazuje to na kłopoty, a na dobrą kondycję firmy, która notując wysokie zyski najprawdopodobniej przeznacza je na inwestycje i spłatę swoich zobowiązań.

Jak poprawić płynność gotówkową firmy?

Cash flow statement, analiza przepływów pieniężnych służy szczególnie przedsiębiorcom, którzy mają niską świadomość na temat kapitału firmy oraz istniejących zakłóceń lub ich braku w zakresie przepływu pieniędzy w firmie. Jednym ze sposobów na poprawę przepływów pieniężnych jest negocjowanie krótszych terminów płatności z klientami, automatyzacja przypomnień o opóźnionych płatnościach za faktury sprzedażowe oraz ograniczenie zbędnych wydatków.

Właściciele przedsiębiorstw, którzy nie wiedzą jak przeprowadzić rzetelną, dającą prawdziwy obraz kondycji firmy analizę cash flow, w celu usprawnienia procesów finansowych mogą skorzystać z usług zewnętrznej księgowości. W jej samodzielnym przeprowadzeniu nie pomagają bowiem zwłaszcza różnice w wytycznych międzynarodowych (MSR) i krajowych (KSR) standardów rachunkowych. Na przykład, to że firma ma dodatnie przepływy z działalności operacyjnej może zostać inaczej odczytane według MSR a inaczej według KSR.

– Źródła:

1. Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1126/2008 z dnia 3 listopada 2008 r. przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz. Urz. UE L 320/1 z 29 listopada 2008 r.
2. Komunikat Ministra Rozwoju i Finansów z z dnia 27 października 2017 r. w sprawie ogłoszenia uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia
   aktualizacji Krajowego Standardu Rachunkowości Nr 1 Rachunek przepływów pieniężnych, Dz. U. z 2017 r., poz. 216
3. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591