Blog

Każda firma, która chce lub potrzebuje poznać swoją realną wartość, korzysta w tym celu z wyceny przedsiębiorstwa. Zasady, według których należy przeprowadzić szacowanie wartości firmy, nie zostały dotąd uregulowane prawnie, czy też zebrane w jednym kodeksie. Istnieje więc pewna swoboda w dokonywaniu tej wyceny, a sposób jej przeprowadzenia dyktowany jest różnymi kryteriami, w tym przede wszystkim celem, jaki wycena przedsiębiorstwa ma zrealizować. Ponieważ wiedza na temat swojej rzeczywistej wartości jest fundamentalnym czynnikiem dla funkcjonowania i zarządzania przedsiębiorstwem oraz jego rozwoju, dla zachowania rzetelności wyceny firmy, przedsiębiorcy zlecają jej przeprowadzenie profesjonalnie trudniącym się tym podmiotom.

Jakie są najczęstsze cele dokonywania wyceny firmy?

Ile tak naprawdę warta jest moja firma i za ile mogę ją sprzedać? Ile mogę się domagać za sprzedaż części udziałów albo znaku towarowego? Jak bardzo moja firma jest atrakcyjna dla potencjalnych inwestorów? To niektóre z pytań, na jakie odpowiada wycena przedsiębiorstwa. Pozwala ona również na uwiarygodnienie swojej siły i potencjału, przy nawiązywaniu współpracy gospodarczej z kontrahentami, co ma także znaczenie dla innych podmiotów, np. przy przetargach i powierzaniu realizacji zamówień publicznych. Od wyceny firmy może zależeć skuteczność ubiegania się przez nią o kredyt. Może mieć istotne znaczenie w postępowaniu sądowym, w procesie likwidacji firmy, czy też przy podejmowaniu działań planowania podatkowego.

Czy wycena firmy jest w jakiś sposób regulowana prawnie?

Jak to już zostało wspomniane na wstępie, wytyczne co do wyceny przedsiębiorstw nie zostały ściśle wyselekcjonowane i uregulowane prawnie. Zastosowanie do wyceny podmiotów gospodarczych znajdują głównie przepisy ustawy o rachunkowości i Kodeksu spółek handlowych. Ale wycena może się również posiłkować wieloma innymi regulacjami, np. Kodeksu cywilnego, czy ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Ważnym dokumentem, choć nieposiadającym rangi ustawowej, czy innego wiążącego aktu prawnego, są wydane przez Polską Federację Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych „Powszechne Krajowe Zasady Wyceny, Nota Interpretacyjna nr 5, Ogólne Zasady Wyceny Przedsiębiorstw”. Jak zawarto w tym opracowaniu, celem noty jest przedstawienie wypracowanych z inicjatywy środowiska zawodowego rzeczoznawców majątkowych, zasad dobrej praktyki zawodowej w zakresie wyceny przedsiębiorstw. PKZW wskazują definicję wyceny przedsiębiorstwa, jako zleconą czynność lub proces dochodzenia do opinii o wartości przedsiębiorstwa, zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub udziałów w jego kapitale własnym.

Metody wyceny podmiotów gospodarczych

Trzy podstawowe rodzaje wyceny przedsiębiorstw, to: pełna, uproszczona oraz kalkulacyjna. Celem pełnej wyceny przedsiębiorstwa jest wydanie opinii na temat jego wartości; uproszczonej – oszacowanie tej wartości; kalkulacji – wstępne oszacowanie wartości firmy. Przedmiotem wyceny może być nie tylko szacowanie wartości firmy, ale również zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub udziału w nim.

Pełna wycena podmiotów gospodarczych powinna być przeprowadzona w sposób obiektywny, bezstronny i rzetelny. Przedsiębiorstwo można również poddać uproszczonej wycenie, w ograniczonym stopniu niż to ma miejsce w przypadku pełnej, jedynie ze wskazaniem przyjętych ograniczeń i uproszczeń wraz z uzasadnieniem. Podobnie jest w przypadku kalkulacji wartości firmy, z tą różnicą, że tutaj zakres przyjętych ograniczeń i uproszczeń może zostać uzgodniony między zlecającym wycenę, a jej dokonującym.

Na jakiej podstawie dokonuje się wyboru metody wyceny firmy?

Przy szacowaniu wartości firmy stosuje się zasadniczo trzy główne metody: majątkową, dochodową i porównawczą. Przy wycenie metodą majątkową bierze się pod uwagę wartość aktywów przedsiębiorstwa pomniejszoną o pasywa obce. Przy dochodowej – przyszłe dochody ekonomiczne i koszt zaangażowanego w ich osiągnięcie kapitału. Natomiast metodą porównawczą szacuje się wartość firmy poprzez porównanie jej z innymi firmami.

To, jaka metoda będzie w danym przypadku odpowiednia dla przedsiębiorstwa, zależy od celu jego wyceny. Z kolei ten zostaje wytyczony w zależności od funkcji jaką ma spełnić szacowanie wartości firmy, a są to:

– funkcja doradcza – gdy wycena ma dostarczyć informacji o firmie niezbędnych do podjęcia decyzji zarządczych, w tym, w zakresie planowanych transakcji kapitałowych;

– funkcja argumentacyjna – gdy wycena ma dostarczyć informacji o firmie, które wzmocnią siłę negocjacyjną którejś ze stron transakcji, w jakiej udział bierze firma;

– funkcja mediacyjna – gdy wycena ma dostarczyć informacji o firmie w przypadku zaistnienia rozbieżności opinii stron transakcji co do wartości przedsiębiorstwa;

– funkcja zabezpieczająca – gdy wycena ma dostarczyć informacji o firmie w przedmiocie jej wartości, zabezpieczając przed negatywnymi skutkami sporów na tym tle;

– funkcja informacyjna – gdy zadaniem wyceny przedsiębiorstwa jest dostarczenie informacji zgromadzonych podczas jej dokonywania na potrzeby zarządzania tym przedsiębiorstwem.

Ogólne Zasady Wyceny Przedsiębiorstwa wskazują 12 głównych celów wyceny podmiotów gospodarczych: 1) na potrzeby transakcji kupna lub sprzedaży; 2) postępowania układowego, upadłościowego lub likwidacji przedsiębiorstwa; 3) postępowań cywilnych; 4) łączenia lub podziału przedsiębiorstw; 5) podwyższania kapitału lub umarzania akcji i udziałów; 6) dla określenia wartości aktywów posiadanych przez fundusze; 7) na potrzeby podatkowe firmy; 8) na potrzeby sprawozdawczości finansowej; 9) dla weryfikacji zdolności kredytowej i zabezpieczenia kredytu; 10) na potrzeby ubezpieczenia przedsiębiorstwa; 11) na potrzeby postępowań odszkodowawczych; 12) dla zapewnienia kontroli wartości kapitału zaangażowanego przez właściciela w przedsiębiorstwo.

Powyższe wyliczenie nie wyklucza, że w obrocie gospodarczym realia rynkowe mogą wskazać inne potrzeby i cele wyceny przedsiębiorstwa.

Jakie są fundamentalne założenia leżące u podstaw procesu jakim jest wycena firmy?

Wpływ na wybór odpowiedniej dla danego przedsiębiorcy metody wyceny firmy ma również przyjęcie podstawowych założeń, dla których ma ona zostać wykonana. Mając bowiem świadomość stanu, w jakim znajduje się firma, dokonując jej wyceny należy założyć, czy wycena odbywa się celem:

1. a) kontynuacji działalności przedsiębiorstwa;
2. b) likwidacji działalności w sytuacji nieprzymusowej (wyceniony majątek może być zbywany bez pośpiechu);
3. c) likwidacji działalności w sytuacji przymusowej (wyceniony majątek będzie zbywany w jak najkrótszym czasie);
4. d) likwidacji zbędnych aktywów przedsiębiorstwa.

Jaka jest rola danych o firmie i jej otoczeniu, gdy dokonywana jest wycena firmy?

Tak więc zgromadzone dane o przedsiębiorstwie i jego otoczeniu mają fundamentalne znaczenie dla wyboru metody szacowania. Ale przystępując do wyceny przedsiębiorstwa należy zdefiniować również standardy wartości, jakie znajdą przy jej przeprowadzaniu zastosowanie, a które określą poszukiwaną za jej pośrednictwem kategorię wartości. Wpływ na zdefiniowanie tego standardu mają: cel wyceny, uwarunkowania prawne i metodyczne, stan przedmiotu wyceny, a także przyjęte założenia i ograniczenia.

Jak się dokonuje oszacowania wartości bazowej?

Dla rzetelnej wyceny przedsiębiorstwa, istotne jest, zwłaszcza dla przyszłego jego nabywcy, dokonanie korekty zgromadzonych danych finansowych. W tym celu należy określić tzw. wartość bazową, a więc wartość wycenianych udziałów przed dokonaniem korekt z tytułu dyskont lub premii. A dyskonta i premie to z kolei mierniki ilościowego określenia korekty wartości w stosunku do wartości bazowej.

Jakie rady dałbym przedsiębiorcom, którzy chcą dokonać wyceny firmy?

Efektem dokonanej wyceny jest rekomendacja wartości przedsiębiorstwa. Powinna ona uwzględniać:

1. a) przedmiot i cel wyceny,
2. b) założenia szacowanej wartości,
3. c) przyjęty standard wartości,
4. d) ewentualne premie i dyskonta.

By rekomendacja była rzetelna i w pełni oddawała wartość firmy, wyceniający powinien wziąć pod uwagę szereg informacji i zmiennych, m.in.: historyczne wyniki działalności operacyjnej przedsiębiorstwa, stan obecnego oraz planów i perspektyw rozwoju, stan aktywów i pasywów, warunki rynkowe, w jakich działa przedsiębiorstwo, uwarunkowania prawne, jak i wiele innych czynników wewnętrznych i zewnętrznych mających wpływ na sytuację i działalność przedsiębiorstwa. Ale musi też mieć na uwadze choćby dostępność danych, fazę rozwoju, w jakiej znajduje się przedsiębiorstwo, a i nie stracić przy tym z pola widzenia celu, dla jakiego wycena jest dokonywana.

Dlatego najlepszą i chyba jedyną radą dla przedsiębiorców jest powierzenie przeprowadzenia procesu wyceny doświadczonej firmie, na co dzień zajmującej się wyceną podmiotów gospodarczych. To na jej barki spadnie wybór odpowiedniej metody wyceny i przeprowadzenie jej w zgodzie z zasadami dobrej praktyki i przepisami prawa.

Co powinien zawierać raport z procesu jakim jest wycena firmy?

Końcowym etapem wyceny przedsiębiorstwa jest sporządzenie przez wyceniającego raportu, w którym, prócz opinii o wartości przedsiębiorstwa, czy też jego zorganizowanej części lub udziału w nim, zawiera on także prezentację założeń przyjętych do oszacowania. W raporcie powinny być ujawnione co najmniej:

1. a) specyfikacja warunków zlecenia,
2. b) opis przedsiębiorstwa i jego otoczenia,
3. c) analiza ekonomiczno-finansowa,
4. d) opis zastosowanych metod wyceny oraz rekomendacja wartości,
5. e) oświadczenia, klauzule, podpis wyceniającego.

Bardzo ważnym wskazaniem Ogólnych Zasad Wyceny Przedsiębiorstw jest, że podmiot dokonujący wyceny firmy ma obowiązek chronić poufność informacji na temat swojego klienta, a także dotyczących przedmiotu wyceny, a więc samej firmy, czy też jej poszczególnych składników. Zobowiązany jest sporządzić odpowiednią dokumentację z szacowania wartości firmy, która powinna być przechowywana co najmniej przez okres 5 lat od daty zlecenia wyceny. Nawet sporządzony przez niego raport z wyceny przedsiębiorstwa zobligowany jest udostępnić tylko temu, który wycenę zlecił, chyba że ujawnienia raportu zażąda uprawniony organ lub sąd, bądź zezwoli na to sam zlecający.

źródło opracowania:

„Powszechne Krajowe Zasady Wyceny, Nota Interpretacyjna nr 5, Ogólne Zasady Wyceny Przedsiębiorstw”, nota uchwalona przez Radę Krajową Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych 11 kwietnia 2011 r.