Środki trwałe – czym są i jak je księgować?
Środki trwałe w firmie to zagadnienie znane chyba każdemu przedsiębiorcy. Są to bowiem aktywa wykorzystywane przez nią do prowadzenia działalności gospodarczej. Środki trwałe wymagają jednak nakładów finansowych, a także stopniowo zużywają się, wymagają ulepszeń, w związku z czym przedsiębiorcy mogą te straty, czy też ponoszone koszty, rekompensować poprzez dokonywanie tzw. odpisów amortyzacyjnych. Ustawy nakładają na przedsiębiorców jednak szereg wymagań związanych z ujmowaniem środków trwałych w odpowiednich ewidencjach, także w zakresie inwentaryzacji. Dlatego tak kluczową dla prowadzących działalność gospodarczą kwestią jest by zadbać i zapewnić właściwe księgowanie środków trwałych w firmie, co pozwoli zabezpieczyć ją przed negatywnymi konsekwencjami naruszenia przepisów, jednocześnie przynosząc wymierne oszczędności i korzyści podatkowe. Poniżej wyjaśniamy, czym są środki trwałe w firmie, jak ustalić ich wartość początkową, jakie są metody amortyzacji środków trwałych oraz jak przeprowadzić ich inwentaryzację.
Co ta są środki trwałe?
Zgodnie z definicją ustawy o rachunkowości, środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki, w szczególności:
- nieruchomości;
- maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
- ulepszenia w obcych środkach trwałych,
- inwentarz żywy.
Do aktywów trwałych zaliczyć może środki trwałe oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu jedna ze stron takiej umowy. Ww. ustawa definiuje również pojęcie środków trwałych w budowie, czyli zaliczanych do aktywów trwałych środków trwałych w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego.
Amortyzacja środków trwałych
Środki trwałe w firmie wymagają nakładów na ich nabycie, są eksploatowane, zużywają się, a niekiedy wymagają ulepszeń. Poniesione z tego tytułu koszty, straty przedsiębiorcy rekompensowane są poprzez możliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Amortyzacja pozwala zatem na obniżenie przez firmę ciężaru podatku dochodowego poprzez pomniejszanie go właśnie o ww. koszty. Zgodnie z definicją Głównego Urzędu Statystycznego, amortyzacja to zmniejszenie wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych poprzez zaliczenie określonej części (tzw. odpisu) tej wartości na te miejsca powstawania kosztów, które są związane z użytkowaniem określonego środka trwałego lub powinny być obciążone kwotą odpisu związanego z określonym rodzajem wartości niematerialnych i prawnych.
Definicję podlegających amortyzacji środków trwałych zawiera również ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT). W art. 22a ust. 1 określa je jako stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
1) budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
2) maszyny, urządzenia i środki transportu,
3) inne przedmioty
– o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.
Podlegającymi amortyzacji środkami trwałymi w rozumieniu ustawy o PIT są również, niezależnie od przewidywanego okresu używania:
1) przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych,
2) budynki i budowle wybudowane na cudzym gruncie,
3) składniki majątku, o których mowa w art. 22a ust. 1, niestanowiące własności lub współwłasności podatnika, wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowadzoną działalnością na podstawie umowy leasingu zawartej z właścicielem lub współwłaścicielami tych składników
– jeżeli zgodnie z przepisami rozdziału 4a tej ustawy, dotyczącego opodatkowania stron umowy leasingu, odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający. Te środki trwałe w firmie także podlegają amortyzacji, jak również podlega jej tabor transportu morskiego w budowie (niezależnie od przewidywanego okresu jego używania).
Przedsiębiorca prowadzący księgi rachunkowe ma więc obowiązek amortyzowania środków trwałych, które:
- są jego własnością lub współwłasnością;
- zostały nabyte lub wytworzone we własnym zakresie;
- są kompletne i zdatne do użytku w prowadzonej działalności gospodarczej, a przede wszystkim
- ich wartość przekracza kwotę 10 000 zł.
Środki trwałe w firmie amortyzuje się poczynając od następnego miesiąca po miesiącu wprowadzenia ich do ewidencji środków trwałych, a kończy w chwili gdy nastąpi zrównanie wartości dokonanych odpisów amortyzacyjnych z przyjętą do amortyzacji wartością początkową środka trwałego. Chyba że objęty amortyzacją środek trwały zostanie poddany likwidacji, sprzedany lub zostanie stwierdzony jego niedobór – wówczas ostatni odpis amortyzacyjny przypadnie na miesiąc, w którym doszło do likwidacji, zbycia lub stwierdzenia niedoboru środka trwałego.
Amortyzacja środków trwałych w firmie, których wartość nie przekracza 10 tys. zł
W przypadku gdy wartość początkowa składnika majątku nie przekracza 10 000 zł, przedsiębiorcy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych, a wydatki poniesione na ich nabycie zaksięgować jako koszty uzyskania przychodu w miesiącu oddania ich do używania. Jeśli jednak chcą takie składniki majątku amortyzować, to po ujęciu ich w ewidencji środków trwałych, będą mogli dokonać odpisu amortyzacyjnego jednorazowo w miesiącu oddania do używania tego środka trwałego, albo w miesiącu następnym.
Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych
Art. 22b ustawy o PIT wskazuje katalog wartości niematerialnych i prawnych, które również podlegają amortyzacji. Są to:
- nabyte od innego podmiotu, nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania:
1) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
2) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
3) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
4) autorskie lub pokrewne prawa majątkowe,
5) licencje,
6) prawa określone w ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej,
7) wartość stanowiąca równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how)
– o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu;
- niezależnie od przewidywanego okresu używania:
1) wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze: a) kupna, b) przyjęcia do odpłatnego korzystania, a odpisów amortyzacyjnych, zgodnie z przepisami rozdziału 4a, tej ustawy, dotyczącego opodatkowania stron umowy leasingu, dokonuje korzystający,
2) wartość firmy, jeżeli w związku z przeniesieniem na terytorium RP przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa wartość ta została opodatkowana w państwie członkowskim
Unii Europejskiej podatkiem równoważnym do podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków, w przypadku gdy przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część przenoszone są z tego państwa,
3) koszty prac rozwojowych zakończonych wynikiem pozytywnym, który może być wykorzystany na potrzeby działalności gospodarczej podatnika, jeżeli:
- a) produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone, oraz
- b) techniczna przydatność produktu lub technologii została przez podatnika odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie podatnik podjął decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii, oraz
- c) z dokumentacji dotyczącej prac rozwojowych wynika, że koszty prac rozwojowych zostaną pokryte spodziewanymi przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii,
3) składniki majątku, wymienione w pkt. I, niestanowiące własności lub współwłasności podatnika, wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowadzoną działalnością na podstawie umowy leasingu zawartej z właścicielem lub współwłaścicielami albo uprawnionymi do korzystania z tych wartości
– jeżeli zgodnie z przepisami rozdziału 4a tej ustawy, dotyczącego opodatkowania stron umowy leasingu, odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający.
Środki trwałe w firmie i wartości niematerialne oraz prawne niepodlegające amortyzacji
Dokonując księgowania środków trwałych należy pamiętać, że nie wszystkie mogą podlegać amortyzacji. Katalog wyłączonych z amortyzacji środków, a także wartości niematerialnych i prawnych wskazuje art. 22c ustawy o PIT. Chodzi o:
1) grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów,
2) budynki mieszkalne wraz ze znajdującymi się w nich dźwigami lub lokale mieszkalne, służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane na podstawie umowy, jeżeli podatnik nie podejmie decyzji o ich amortyzowaniu,
3) dzieła sztuki i eksponaty muzealne,
4) wartość firmy, jeżeli wartość ta nie powstała:
- a) w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze: kupna lub przyjęcia do odpłatnego korzystania, a odpisów amortyzacyjnych, zgodnie z przepisami rozdziału 4a, dokonuje korzystający,
- b) w związku z przeniesieniem na terytorium RP przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części
przedsiębiorstwa a wartość ta została opodatkowana w państwie członkowskim Unii Europejskiej podatkiem równoważnym do podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków, przypadku gdy
przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część przenoszone są z tego państwa,
5) składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów dotyczących zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej albo zaprzestania działalności, w której te składniki były używane; w tym przypadku składniki te nie podlegają amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zawieszono albo zaprzestano tej działalności.
Amortyzacja środków trwałych w trakcie zawieszenia działalności gospodarczej
Zgodnie z art. 22c ustawy o PIT, nie podlegają amortyzacji środki trwałe, które nie są używane na skutek zawieszenia albo zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej. Nie podlegają one amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zawieszono albo zaprzestano tej działalności. Jednakże jak stanowi art. 25 Ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców, w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, ale może wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Wniosek z tego płynie taki, że amortyzacja środka trwałego w trakcie zawieszenia działalności gospodarczej będzie możliwa, jeśli w okresie zawieszenia środek ten będzie wykorzystywany jako „niezbędny do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów”.
Jak ustalić wartość początkową środka trwałego?
Przedsiębiorcy prowadzący księgi rachunkowe są zobowiązani do ujawniania w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacji niezbędnych do obliczenia
wysokości odpisów amortyzacyjnych. Jak wspomnieliśmy wcześniej, nie ma obowiązku amortyzowania środków trwałych, których wartość początkowa nie przekracza 10 000 zł.
Zgodnie z art. 22n ust. 3 ustawy o PIT, ewidencji środków trwałych w firmie nie podlegają budynki mieszkalne, lokale mieszkalne i własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, których wartość początkową ustala się zgodnie z art. 22g ust. 10. A przepis ten stanowi, że wartość początkową budynków mieszkalnych lub lokali mieszkalnych: wynajmowanych, wydzierżawianych albo używanych przez właściciela na cele prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, ustala się przyjmując w każdym roku podatkowym wartość stanowiącą iloczyn metrów kwadratowych wynajmowanej, wydzierżawianej lub używanej przez właściciela powierzchni użytkowej tego budynku lub lokalu i kwoty 988 zł, przy czym za powierzchnię użytkową uważa się powierzchnię przyjętą dla celów podatku od nieruchomości.
Zapisów w ewidencji dokonuje się najpóźniej w miesiącu przekazania środka trwałego do używania. Jeśli nastąpi to później, wówczas uznaje się ten późniejszy moment za ujawnienie środka trwałego i odpisów amortyzacyjnych można dokonywać począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek został ujawniony, czyli wprowadzony do ewidencji środków trwałych. By móc dokonywać odpisów amortyzacyjnych od ujawnionego w ewidencji środka trwałego, należy ustalić jego wartość początkową, która stanowić będzie podstawę obliczania tych odpisów. Ustalenie wartości początkowej powinno nastąpić nie później niż w miesiącu przyjęcia środka trwałego do używania. Jak ją ustalić?
W oparciu o art. 31 ustawy o rachunkowości oraz art. 22g ustawy o PIT, wartość początkową środka trwałego w firmie:
- a) stanowi cena nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego;
- b) powiększają ją koszty jego ulepszenia, polegające na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powodującego, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową, mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami;
- c) zmniejszają ją odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe dokonywane w celu uwzględnienia utraty ich wartości, na skutek używania lub upływu czasu (zmniejszenie nie dotyczy ustalania wartości początkowej gruntów niesłużących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową);
- d) w razie nabycia środka trwałego w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób, za wartość początkową uważa się wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości;
- e) oraz ustala się ją w inny, określony w ustawie sposób, w przypadkach gdy firma nabyła środki trwałe w postaci wkładu niepieniężnego (aportu) wniesionego do spółki niebędącej osobą prawną, otrzymania go w związku z likwidacją spółki lub osoby prawnej, albo nabycia go wskutek zwrotu części wierzytelności, lub w przypadku prowadzenia działalności w Polsce poprzez zagraniczny zakład, a także w opisanej wyżej sytuacji ustalania wartości początkowej budynków mieszkalnych lub lokali mieszkalnych: wynajmowanych, wydzierżawianych albo używanych przez właściciela na cele prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
W sytuacji gdy nie można ustalić ceny nabycia – wartość początkową środka trwałego w firmie przyjmuje się w wysokości wynikającej z wyceny dokonanej przez podatnika, z uwzględnieniem cen rynkowych środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stanu i stopnia ich zużycia. A jeśli nie można ustalić kosztu wytworzenia – wartość początkową ustala się w wysokości określonej z uwzględnieniem cen rynkowych przez biegłego powołanego przez podatnika.
W przypadku nabycia lub przyjęcia do odpłatnego korzystania przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (także w drodze wkładu niepieniężnego), łączną wartość początkową nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowi:
- a) suma ich wartości rynkowej w przypadku wystąpienia dodatniej wartości firmy,
- b) różnica między ceną nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części a wartością składników majątkowych niebędących środkami trwałymi ani wartościami niematerialnymi i prawnymi, w przypadku niewystąpienia dodatniej wartości firmy.
Co ważne! Ustalona wartość początkowa środka trwałego może zostać zmieniona na skutek aktualizacji jego wyceny, albo dokonania jego ulepszeń, lub też w wyniku korekty błędnego jej ustalenia w pierwotnej wysokości. Ma to ogromne znaczenie dla przedsiębiorców, gdyż to właśnie wartość początkowa jest podstawą, od której obliczana jest wartość odpisu amortyzacyjnego.
Metody amortyzacji środków trwałych
Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych procentowo w „Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych” stanowiących Załącznik nr 1 do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a także jednej z metody amortyzacji:
- metoda liniowa
- metoda degresywna
- metoda jednorazowa
Niezależnie od dokonanego wyboru metody amortyzacji, odpis może być dokonywany:
– miesięcznie,
– kwartalnie, bądź
– jednorazowo na koniec roku podatkowego.
Zgodnie z opublikowanym w grudniu 2018 r. objaśnieniem Ministerstwa Finansów, podatnicy mogą wybrać jedną z metod amortyzacji, którą zobligowani będą stosować do pełnego zamortyzowania środka trwałego. Jednak w ramach tej samej metody częstotliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych dla poszczególnych środków trwałych może być różna. A zatem podatnicy mogą np. w jednym roku podatkowym dokonywać odpisów jednorazowo na koniec roku, a w następnym roku co miesiąc. Wyjątkiem od ciągłości stosowania jednej metody amortyzacji jest sytuacja, gdy przedsiębiorca wybierze metodę degresywną, a po pewnym czasie dokonywania odpisów okaże się, że wartość rocznego odpisu będzie niższa niż przy zastosowaniu metody liniowej. Wówczas należy z początkiem nowego roku podatkowego przejść z metody degresywnej na metodę liniową. Dlatego też wartość rocznego odpisu uzyskanego z użyciem metody degresywnej trzeba wyliczyć przed końcem roku i zestawić go z wartością odpisu wyliczoną metodą liniową.
Klasyfikacja Środków Trwałych
Prócz Wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych i metody amortyzacji, do ustalenia stawek odpisów amortyzacyjnych służy Klasyfikacja Środków Trwałych. Obecnie obowiązuje KŚT ustalona na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. Za podstawową jednostkę ewidencji przyjmuje się w niej pojedynczy obiekt majątku trwałego spełniający określone funkcje w procesie wytwarzania wyrobów i świadczenia usług. Tylko w nielicznych przypadkach dopuszcza się w ewidencji przyjęcie za pojedynczy obiekt – obiektu zbiorczego, którym może być zespół przewodów rurociągowych lub zespół latarni jednego typu, użytkowanych na terenie zakładu, ulicy, osiedla, zespoły komputerowe.
Na pierwszym szczeblu podziału klasyfikacyjnego wyodrębnia się 10 następujących jednocyfrowych grup środków trwałych (według stanu prawnego na 10 września 2021 r.):
0 – Grunty
1 – Budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
2 – Obiekty inżynierii lądowej i wodnej
3 – Kotły i maszyny energetyczne
4 – Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania
5 – Maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne
6 – Urządzenia techniczne
7 – Środki transportu
8 – Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, gdzie indziej niesklasyfikowane
9 – Inwentarz żywy
Ww. grupy środków trwałych dzielą się na drugim szczeblu podziału klasyfikacyjnego na podgrupy, którym nadane zostały symbole dwucyfrowe. Wprowadzono również trzeci szczebel podziału klasyfikacyjnego środków trwałych, któremu nadano symbole trzycyfrowe.
Ad. I. Amortyzacja środków trwałych w firmie metodą liniową wg stawek z wykazu stawek amortyzacyjnych
Metoda liniowa to najczęściej stosowana przez przedsiębiorców metoda amortyzacji. Zakłada ona, że środek trwały będzie ulegał zużyciu równomiernie przez cały okres używania w firmie, stąd też odpisów amortyzacyjnych przez cały okres amortyzacji dokonuje się według jednej, stałej stawki, ustalonej w oparciu o ustawowy wykaz rocznych stawek amortyzacyjnych.
Jak obliczyć amortyzację środka trwałego metodą liniową? Wysokość rocznego odpisu amortyzacyjnego oblicza się poprzez pomnożenie wartości początkowej środka trwałego oraz obowiązującej w danym roku stawki amortyzacyjnej. Wysokość miesięcznego odpisu oblicza się poprzez podzielenie rocznego odpisu przez 12, a kwartalnego – przez 4.
— —————— — ——————————— ————————————
PRZYKŁAD:
Firma budowlana w czerwcu 2021 r. zakupiła maszynę do robót ziemnych i fundamentowych o wartości początkowej 240 000 zł, zakwalifikowaną pod pozycją nr 5 Klasyfikacji Środków Trwałych pod symbolem 580. Roczna stawka amortyzacji dla tego środka zgodnie z ustawowym Wykazem wynosi 20%. A zatem:
– amortyzacja roczna = 240 000 zł x 20% = 48 000 zł
– wartość miesięcznego odpisu = 48 000 zł / 12 = 4 000 zł
Jak przebiegnie amortyzacja tego środka trwałego w firmie?
Ponieważ przedsiębiorca przekazał maszynę do używania w lipcu 2021 r., od tego też miesiąca rozpocznie amortyzację. A więc:
– 2021 rok (pozostało 6 miesięcy): 4 000 zł (miesięczna wartość odpisu obliczona wg wzoru powyżej) x 6 miesięcy = 24 000zł;
– 2022 rok: 48 000 zł (liniowa stawka roczna za całych 12 miesięcy);
– 2023 rok: 48 000 zł;
– 2024 rok: 48 000 zł;
– 2025 rok: 48 000 zł;
– 2026 rok: 24 000 zł (6 miesięcy).
Maszyna zostanie w pełni zamortyzowana w czerwcu 2026 roku, kiedy to nastąpi zrównanie wartości dokonanych odpisów amortyzacyjnych z przyjętą do amortyzacji wartością początkową środka trwałego (24 000 zł + (4 x 48 000 zł) + 24 000 zł = 240 000 zł).
— ———– — —- —————————————– ———-
Przedsiębiorcy muszą pamiętać, że w odniesieniu do niektórych środków trwałych w firmie, metoda liniowa wg stawek z wykazu jest obowiązkowa. Dotyczy to:
- a) składników majątku nabytych lub wytworzonych we własnym zakresie, o wartości początkowej przekraczającej 10 000 zł, które ze względu na przewidywany okres używania równy lub krótszy niż rok nie zostały zaliczone przez podatnika do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych, a faktyczny okres ich używania przekroczy rok,
- b) składników majątku o wartości początkowej przekraczającej 10 000 zł przekwalifikowanych przez podatnika do kategorii środków trwałych przed upływem roku od dnia ich nabycia lub wytworzenia.
Amortyzacja środków trwałych w firmie metodą liniową wg stawek indywidualnych
Jeśli firma wprowadza środek trwały po raz pierwszy do ewidencji, może dokonać jego amortyzacji metodą liniową z zastosowaniem stawek amortyzacyjnych ustalonych indywidualnie. To korzystna dla firmy metoda jeśli dana maszyna, urządzenie, budynek, czy inny środek trwały jest stale wykorzystywany w działalności przedsiębiorstwa, a który jest często doinwestowywany celem jego ulepszenia. Zgodnie z art. 22j ustawy o PIT, warunkiem amortyzowania środków trwałych w firmie metodą liniową wg stawek indywidualnych jest, że okres amortyzacji nie może być krótszy niż:
1) dla środków trwałych zaliczonych do grupy 3–6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych:
- a) 24 miesiące – gdy ich wartość początkowa nie przekracza 25 000 zł,
- b) 36 miesięcy – gdy ich wartość początkowa jest wyższa od 25 000 zł i nie przekracza 50 000 zł,
- c) 60 miesięcy – w pozostałych przypadkach;
2) dla środków transportu, w tym samochodów osobowych – 30 miesięcy;
3) dla budynków, budowli i lokali – 10 lat lub 40 lat dla budynków niemieszkalnych, dla których stawka amortyzacyjna z Wykazu wynosi 2,5%, pomniejszonych o pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do używania, do dnia wprowadzenia do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych prowadzonej przez podatnika, z tym że okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat.
By księgowanie środków trwałych i amortyzowanie ich przy zastosowaniu stawek indywidualnych było możliwe, firma musi wykazać, że dany środek był przed jego nabyciem używany, czyli wykorzystywany przez inny podmiot co najmniej przez 6 miesięcy (dotyczy to środków wskazanych wyżej w pkt 1 i 2), lub został ulepszony. Za używany środek trwały wymieniony w pkt 3 uznaje się taki, który był wcześniej wykorzystywany przez inny podmiot przez minimum 60 miesięcy. Wymienione w pkt 1 i 2 środki trwałe uważa się za ulepszone, jeśli przed ich wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione na ich ulepszenie stanowiły co najmniej 20% wartości początkowej, a na wymienione w pkt 3 – co najmniej 30% wartości początkowej.
Indywidualne stawki amortyzacyjne firma może ustalić także dla:
- a) wprowadzonych po raz pierwszy do ewidencji: odwiertów rozpoznawczych lub wydobywczych oraz platform wiertniczych lub produkcyjnych pod warunkiem, że okres ich amortyzacji nie będzie krótszy niż 60 miesięcy;
- b) przyjętych do używania inwestycji w obcych środkach trwałych, z tym że dla inwestycji w obcych budynkach (lokalach) lub budowlach – okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat, a dla innych inwestycji w obcych środkach trwałych innych – okres amortyzacji ustala się według zasad określonych w pkt 1 i 2.
— —————— — ——————————— ————————————
PRZYKŁAD:
Firma nabyła budynek niemieszkalny, używany wcześniej przez zbywcę przez 15 lat. Zgodnie z Wykazem, stawka amortyzacji dla tego budynku wynosi 2,5%. Firma przyjęła jednak indywidualną stawkę wynoszącą 2,85%. Jak to wyliczyła?
Zgodnie z przepisami okres amortyzacji dla budynków niemieszkalnych nie może być krótszy niż 40 lat. A zatem: 40 lat – 5 lat wcześniejszego użytkowania = 35 lat. Następnie 100% amortyzacji / 35 lat = 2,85%.
— —————— — ——————————— ————————————
Metoda amortyzacji liniowej przyspieszonej
Przedsiębiorcy mogą stawki z Wykazu podwyższać, mnożąc je przez określone w ustawie współczynniki. Wynoszą one:
1) dla budynków i budowli używanych w warunkach pogorszonych – max. 1,2,
2) dla budynków i budowli używanych w warunkach złych – max. 1,4;
2) dla maszyn, urządzeń i środków transportu, z wyjątkiem morskiego taboru pływającego, używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej – max. 1,4;
3) dla maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 4–6 i 8 Klasyfikacji, poddanych szybkiemu postępowi technicznemu – max. 2,0.
Kiedy środki trwałe w firmie są używane w ww. warunkach precyzują objaśnienia do Wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych. Wyłącznie wg uznania przedsiębiorcy dokonywane jest używanie maszyn, urządzeń i środków transportu „bardziej intensywne”.
— —————— — ——————————— ————————————
PRZYKŁAD:
Firma budowlana w czerwcu 2021 r. zakupiła maszynę do robót ziemnych i fundamentowych o wartości początkowej 40 000 zł, zakwalifikowaną pod pozycją nr 5 Klasyfikacji Środków Trwałych pod symbolem 580. Roczna stawka amortyzacji dla tego środka zgodnie z ustawowym Wykazem wynosi 20%. Ponieważ jednak maszyna jest poddana szybkiemu postępowi technicznemu, firma może podwyższyć stawkę jej amortyzacji maksymalnie o współczynnik 2,0.
40 000 zł x 20% x 2,0 = 16 000 zł rocznej amortyzacji
Tyle, że dla środków trwałych zaliczonych do grupy 3–6 i 8 KŚT, a których wartość początkowa jest wyższa od 25 000 zł i nie przekracza 50 000 zł, okres amortyzacji nie może być krótszy niż 36 miesięcy. Firma nie może więc podwyższyć stawki amortyzacji o maksymalny współczynnik 2,0, bowiem maszyna zostałaby zamortyzowana po 30 miesiącach:
16 000 zł (rocznej amortyzacji) / 12 miesięcy = 1333,33 zł miesięcznego odpisu. 40 000 zł / 1333,33 zł = 30.
Dlatego też firma musi go obniżyć, tak by minimalny okres amortyzacji osiągnął ustawowe minimum 36 miesięcy. Maksymalnie firma może więc w tym przypadku podwyższyć stawkę amortyzacji o współczynnik ok. 1,65.
40 000 zł x 20% x 1,65 = 13 200 zł rocznej amortyzacji
13 200 zł / 12 miesięcy = 1 100 zł miesięcznego odpisu
40 000 zł / 1 100 zł = 36,36 miesięcy.
Ale przedsiębiorca może zastosować niższy współczynnik podwyższenia, wówczas po prostu środek trwały w firmie amortyzować będzie dłużej, np.
40 000 zł x 20% x współczynnik 1,2 = 9 600 zł rocznej amortyzacji
9 600 zł / 12 miesięcy = 800 zł miesięcznego odpisu
40 000 zł / 800 zł = 50 miesięcy amortyzowania nabytej maszyny.
— —————— — ——————————— ————————————
Metoda amortyzacji liniowej spowolnionej
Firma może również dokonywać odpisów amortyzacyjnych księgowanych środków trwałych stosując obniżoną wartość stawek w stosunku do wynikających z Wykazu. Przepisy nie precyzują przesłanek pozwalających podatnikowi zastosowania obniżonych stawek, ani też maksymalnych wielkości ich obniżenia. Po obniżeniu firma może powrócić do stawki z Wykazu. Obniżania stawki i powrotu do wynikającej z Wykazu można dokonywać począwszy od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.
Ad. II. Amortyzacja środków trwałych w firmie metodą degresywną
Drugą po liniowej metodą amortyzacji środków trwałych cieszącą się popularnością wśród przedsiębiorców jest metoda degresywna. Polega ona na tym, że wyższych odpisów amortyzacyjnych dokonuje się w pierwszych latach księgowania środków trwałych, a z biegiem czasu wartość odpisu maleje. Dlatego to metoda amortyzacji najlepiej pasująca do maszyn, urządzeń, środków transportu, których użyteczność w firmie, wydajność w stosunku do wytwarzanego produktu lub oferowanej usługi maleje wraz z okresem użytkowania.
Metodę tę precyzuje art. 22k ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowiąc, że przedsiębiorca może dokonywać odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3–6 i 8 KŚT oraz środków transportu (z wyłączeniem samochodów osobowych) w pierwszym roku podatkowym ich używania przy zastosowaniu stawek podanych w Wykazie stawek amortyzacyjnych podwyższonych o współczynnik nie wyższy niż 2,0, a w kolejnych latach od ich wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalonej na początek kolejnych lat ich używania.
Co to oznacza? Wyjaśnimy to poniżej na przykładzie, ale w skrócie: stosując podwyższoną maksymalnie o współczynnik 2,0 stawkę amortyzacji w pierwszym roku amortyzowania, od początku kolejnego roku podatkowego odpisów dokonuje się od wartości początkowej środka pomniejszonej już o wartość dokonanych odpisów w latach poprzednich. Tę „noworoczną” wartość odpisu należy ustalić do końca bieżącego, a przed rozpoczęciem tego nowego roku odpisowego. Jest to o tyle ważne, bo w momencie, gdy wartość rocznego odpisu przy metodzie degresywnej będzie niższa od wartości rocznego odpisu w metodzie liniowej, firma musi przejść z metody degresywnej na metodę liniową.
— —————— — ——————————— ————————————
PRZYKŁAD:
Firma budowlana w czerwcu 2021 r. zakupiła maszynę do robót ziemnych i fundamentowych o wartości początkowej 440 000 zł, zakwalifikowaną pod pozycją nr 5 Klasyfikacji Środków Trwałych pod symbolem 580. A zatem maszyna spełnia warunek przynależności do kategorii maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3–6 i 8 KŚT. Roczna stawka amortyzacji dla tego środka zgodnie z ustawowym Wykazem wynosi 20%. Maksymalny dopuszczalny współczynnik podwyższenia stawki amortyzacyjnej – 2,0. A zatem:
- a) amortyzacja roczna = 440 000 zł x 20% x 2,0 = 176 000 zł
– wartość miesięcznego odpisu = 176 000 zł / 12 = 14 666,66 zł
(*Przed przystąpieniem do amortyzacji należy wyliczyć, ile dla tego środka trwałego wynosiłaby wartość odpisu rocznego przy metodzie liniowej: 440 000 zł x 20% = 88 000 zł)
Ponieważ przedsiębiorca przekazał maszynę do używania w lipcu 2021 r., od tego też miesiąca rozpocznie amortyzację. A więc:
– 2021 rok (pozostało 6 miesięcy): 14 666,66 zł (miesięczna wartość odpisu obliczona wg wzoru powyżej) x 6 miesięcy = 88 000 zł;
- b) 2022 rok: podstawa obliczenia stawki = 440 000 zł – 88 000 zł = 352 000 zł
– amortyzacja roczna = 352 000 zł x 20% x 2,0 = 140 800 zł
– wartość miesięcznego odpisu = 140 800 zł / 12 = 11 733 zł
- c) 2023 rok: podstawa obliczenia stawki = 440 000 zł – 88 000 zł – 140 800 zł = 211 200 zł
– amortyzacja roczna = 211 200 zł x 20% x 2,0 = 84 480 zł
– wartość miesięcznego odpisu = 84 800 zł / 12 = 7040 zł
W tym momencie zauważamy, że wartość rocznego odpisu przy metodzie degresywnej (84 480 zł) byłaby w 2023 roku niższa od wartości rocznego odpisu wyliczonego przy metodzie liniowej (88 000 zł). Dlatego też, czyniąc zadość wskazaniu przepisu art. 22k ustawy o PIT, od początku 2023 roku należy przejść z metody degresywnej na metodę liniową:
– 2023 rok: do zamortyzowania pozostało 211 200 zł
– wartość odpisu rocznego przy metodzie liniowej: 88 000 zł
– co daje wartość miesięcznego odpisu: 88 000 zł / 12 = 7333,33 zł
- d) 2024 rok: do zamortyzowania pozostało: 211 200 zł – 88 000 zł = 123 200 zł
– nadal amortyzujemy, już do końca, metodą liniową: 123 200 zł – 88 00 zł = 35 200 zł
- e) 2025 rok: do zamortyzowania pozostało: 35 200 zł
– w tym roku nastąpi zakończenie amortyzacji tego środka trwałego: 35 200 zł / 7333,33 zł = 4,8
– a zatem, przez cztery pierwsze miesiące 2025 roku, od stycznia do kwietnia, co miesiąc odpisujemy 7333,33 zł co daje kwotę 29 333,32 zł
– w maju 2025 r. do amortyzacji pozostanie więc 5866,68 zł (35 200 zł – 29 333, 32 zł).
— —————— — ——————————— ————————————
Ad. III. Amortyzacja środków trwałych w firmie metodą jednorazową
Jak to już zostało wspomniane wyżej, w przypadku gdy wartość początkowa składnika majątku nie przekracza 10 000 zł, przedsiębiorcy mogą dokonać odpisu amortyzacyjnego jednorazowo w miesiącu oddania do używania tego środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, albo w miesiącu następnym.
Jeśli przedsiębiorca będzie chciał jednorazowo zamortyzować środek trwały, którego wartość przekracza 10 000 zł, to będzie mógł to zrobić do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50 000 euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych pod warunkiem że:
– zrobi to w roku podatkowym, w którym rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej lub ma status małego podatnika i zrobi to w roku podatkowym, w którym środek ten został wprowadzony do
ewidencji;
– amortyzowanym jednorazowo jest środek trwały kwalifikujący się do grupy 3-8 KŚT, z wyłączeniem samochodów osobowych.
Jeśli z uwagi na wynoszący 50 000 euro limit jednorazowej amortyzacji, środek trwały w firmie nie będzie mógł zostać w pełni zamortyzowany, wówczas w kolejnych latach podatkowych przedsiębiorca będzie go mógł nadal amortyzować za pomocą metody liniowej lub degresywnej.
— —————— — ——————————— ————————————
PRZYKŁAD:
Firma budowlana w czerwcu 2021 r. zakupiła maszynę do robót ziemnych i fundamentowych o wartości początkowej 440 000 zł, zakwalifikowaną pod pozycją nr 5 Klasyfikacji Środków Trwałych pod symbolem 580. A zatem maszyna spełnia warunek przynależności do kategorii maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3–8 KŚT, jaki nie jest samochodem osobowym. Roczna stawka amortyzacji dla tego środka zgodnie z ustawowym Wykazem wynosi 20%. Maksymalny dopuszczalny limit jednorazowej amortyzacji w 2021 roku wynosi 226 000 zł (50 000 euro). A zatem:
– w pierwszym roku amortyzacji (2021) firma będzie mogła dokonać amortyzacji maszyny do kwoty limitu, czyli 226 000 zł;
– ponieważ maszyna nie została w pełni zamortyzowana, przedsiębiorca wybrał metodę liniową amortyzacji pozostałej jej wartości początkowej; wartość rocznego odpisu wg tej metody wynosić będzie: 440 000 zł x 20% = 88 000 zł, a miesięczna wartość odpisu: 7333,33 zł (88 000 / 12 miesięcy);
– w 2022 r. pozostało do zamortyzowania (po jednorazowej amortyzacji w 2021 r. do kwoty limitu): 440 000 zł – 226 000 zł = 214 000 zł, którą to wartość firma amortyzuje już wg rocznej stawki odpisu wyliczonego metodą liniową 88 000 zł, co daje do zamortyzowania jeszcze 126 000 zł;
– w 2023 r. pozostało 126 000 zł ;
– w 2024 r. pozostało 38 000 zł;
– maszyna zostanie w pełni zamortyzowana w czerwcu 2024 r. (38 000 zł / 7333,33 zł stawki miesięcznego odpisu = 5,18, a zatem amortyzując od stycznia do maja 5 x 7333,33 zł = 36 666,65 zł, to do amortyzacji w czerwcu 2024 r. pozostanie 1333,35 zł).
Księgowanie środków trwałych fabrycznie nowych
Ale przedsiębiorcy nabywający na potrzeby prowadzonej działalności fabrycznie nowe środki trwałe, zaliczane do grupy 3–6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych, również mogą dokonywać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od ich wartości początkowej w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 100 000 zł. Kwota 100 000 zł obejmuje sumę odpisów amortyzacyjnych i wpłaty na poczet nabycia środka trwałego, zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów. Warunkiem takiego księgowania środków trwałych fabrycznie nowych jest aby:
- a) wartość początkowa jednego środka trwałego nabytego w roku podatkowym wynosiła co najmniej 10 000 zł lub
- b) łączna wartość początkowa co najmniej dwóch środków trwałych nabytych w roku podatkowym, wynosiła co najmniej 10 000 zł, a wartość początkowa każdego z nich przekraczała 3500 zł.
Kwotę jednorazowego odpisu amortyzacyjnego pomniejsza się o wysokość zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów wpłaty na poczet nabycia środka trwałego. W przypadku dokonania wpłaty na poczet nabycia fabrycznie nowego środka trwałego, którego dostawa zostanie wykonana w następnych okresach sprawozdawczych, podatnicy mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów
dokonaną wpłatę do kwoty 100 000 zł.
Inwestycje w środki trwałe
Jak widać, dla możliwości uzyskania sporych oszczędności w firmie poprzez zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów dokonywanych odpisów amortyzacyjnych, a tym samym zabezpieczenia znaczących dla działalności przedsiębiorstwa środków, bardzo ważne jest umiejętne księgowanie środków trwałych. W pierwszej kolejności należy ustalić, jakie środki trwałe i wartości niematerialne oraz prawne nie podlegają amortyzacji. Następnie niezwykle istotne jest ustalenie wartości początkowej środka trwałego w firmie. Przedsiębiorca może ją podwyższać poprzez dokonywanie inwestycji w środki trwałe, ich ulepszanie. A przecież to wartość początkowa jest podstawą ustalania wysokości odpisów amortyzacyjnych.
Wreszcie należy ustalić i wybrać właściwą i zarazem najkorzystniejszą metodę jego amortyzacji. W braku odpowiednio wykwalifikowanej kadry pracowniczej, w celu uniknięcia negatywnych następstw niewłaściwego księgowania środków trwałych, zawsze można zwrócić się o pomoc do zewnętrznej firmy oferującej profesjonalne usługi audytorskie, księgowe i doradcze. Zwłaszcza, że księgowanie środków trwałych w zgodzie z wymogami ustawy o rachunkowości to również konieczność przeprowadzania ich inwentaryzacji.
Inwentaryzacja środków trwałych
Zgodnie z art. 4 ust. 3 pkt 3 ustawy o rachunkowości, rachunkowość firmy obejmuje okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów. Przedsiębiorcy zobligowani są przeprowadzać inwentaryzację środków trwałych na ostatni dzień każdego roku obrotowego. Ale dopuszczalne są też inne terminy na przeprowadzanie inwentaryzacji. Ważne by rozpocząć ją nie wcześniej niż na 3 miesiące przed końcem roku obrotowego i zakończyć do 15-ego dnia roku następnego. W zależności od rodzaju inwentaryzowanych składników majątkowych, czy to są pojazdy, maszyny, nieruchomości zaliczone do środków trwałych, czy inne, obowiązują różne terminy ustawowe, w jakich należy przeprowadzić inwentaryzację. I tak np. inwentaryzację nieruchomości zaliczonych do środków trwałych oraz inwestycji, a także znajdujących się na terenie strzeżonym innych środków trwałych oraz maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych w budowie można przeprowadzać raz na 4 lata.
Poza tym należy ją również przeprowadzić na dzień zakończenia działalności oraz na dzień poprzedzający postawienie przedsiębiorstwa w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości, a także w przypadku przedsiębiorstwa w spadku – na dzień, w którym zarządca sukcesyjny przestał pełnić swą funkcję, albo na dzień wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. Firmy przeprowadzają inwentaryzację gdy następują zmiany osobowe na stanowiskach pracy obarczonych odpowiedzialnością materialną, jak i wówczas, gdy wystąpią szkody lub inne okoliczności nadzwyczajne.
Inwentaryzację środków trwałych w firmie, w zależności od rodzaju aktywów, dokonuje się metodami spisu z natury lub porównania danych z ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami oraz weryfikacji ich wartości. Pierwsza ma zastosowanie do środków trwałych i pozostałych środków trwałych, wyłączając nieruchomości gruntowe oraz środki trudno dostępne dla spisującego, dla których przeznaczona jest właśnie druga z metod.
Inwentaryzację środków trwałych można przeprowadzać wyrywkowo lub w pełni, okresowo lub ciągle. Najważniejsze, by podczas jej przeprowadzania firma przestrzegała zasad inwentaryzacyjnych, do których należą:
– zasada podwójnej kontroli,
– zasada zamkniętych drzwi,
– zasada kompletności i kompleksowości,
– zasada zaskoczenia,
– zasada uczestnictwa osoby odpowiedzialnej za składniki majątku,
– zasada komisyjności i fachowości komisji spisowej.
Za prawidłowe przeprowadzenie inwentaryzacji w przedsiębiorstwie odpowiedzialność ponosi jego kierownik, którym mogą być również wszyscy członkowie organu wieloosobowego, jeśli organowi temu nadano status kierownika jednostki. Kierownik powołuje komisję inwentaryzacyjną oraz zespół spisowy.
Inwentaryzację należy przeprowadzać w czterech etapach:
1) etap przygotowawczy,
2) etap właściwy,
3) etap rozliczeniowy,
4) etap poinwentaryzacyjny.
Przeprowadzenie i wyniki inwentaryzacji należy odpowiednio udokumentować i powiązać z zapisami ksiąg rachunkowych. Dokumentowaniu przeprowadzanej metodą spisu z natury inwentaryzacji środków trwałych służą arkusze spisowe, a także instrukcja inwentaryzacyjna. Po zakończeniu prac komisji inwentaryzacyjnej, powinna ona przedstawić kierownikowi firmy podsumowanie wyników przeprowadzonej inwentaryzacji.
Inwentaryzacja, podobnie jak amortyzacja, podlega określonym rygorom ustawowym, stąd i ją należy przeprowadzić przy udziale odpowiednio wykwalifikowanej kadry lub z pomocą profesjonalnego doradcy, czy audytora. Celem inwentaryzacji przedsiębiorstwa jest sprawdzenie zgodności stanu majątku firmy, w tym jej środków trwałych, z dokonywanymi zapisami księgowymi. Pozwala ocenić gospodarczą przydatność składników majątkowych przedsiębiorstwa, zapobiegać nieprawidłowościom w gospodarowaniu nimi. Jak tego wymaga przepis art. 27 ustawy o rachunkowości, całość inwentaryzacji należy odpowiednio udokumentować i powiązać z zapisami ksiąg rachunkowych. Ujawnione w toku inwentaryzacji różnice między stanem rzeczywistym a stanem wykazanym w księgach rachunkowych należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji. Szeroko o tym, jak powinna wyglądać inwentaryzacja w przedsiębiorstwie piszemy w naszym wpisie jak powinna wyglądać inwentaryzacja w przedsiębiorstwie.
Sprzedaż środka trwałego
Po zamortyzowaniu środka trwałego, czy też po prostu po uznaniu go za zbędnego w firmie, przedsiębiorca może dokonać jego likwidacji lub też go sprzedać. Odpłatne zbycie traktowane będzie jako podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym przychód z działalności gospodarczej. A co ze sprzedażą środka niezamortyzowanego w pełni? Podlegającym opodatkowaniu dochodem będzie przychód z jego odpłatnego zbycia pomniejszony o wartość początkową wykazaną w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych powiększony o sumę dokonanych odpisów amortyzacyjnych. Kosztem pomniejszającym podstawę opodatkowania będzie więc niezamortyzowana wartość środka trwałego. Wartość niedokonanych odpisów amortyzacyjnych decydować więc będzie o tym, czy sprzedaż takiego niezamortyzowanego w pełni środka trwałego stanowić będzie dla firmy dochód, czy stratę.
Wycofanie środka trwałego
Ale środek trwały można też z firmy wycofać i na przykład przeznaczyć go wyłącznie do użytku prywatnego. Czy sprzedaż takiego wycofanego środka będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym? To zależy od czasu, jaki upłynie od wycofania do dnia sprzedaży. Zgodnie bowiem z art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o PIT, nie będzie podlegać opodatkowaniu odpłatne zbycie składnika majątku jeśli przed zbyciem zostanie on wycofany z działalności gospodarczej, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym został wycofany i dniem odpłatnego zbycia upłynęło 6 lat.
Odpowiedzialne księgowanie środków trwałych firmy to działanie na rzecz ochrony jej majątku
Księgowanie środków trwałych, ich amortyzowanie i inwentaryzacja, to jak widać proces bardzo złożony, a dla firmy bardzo istotny. Chcąc rzetelnie go przeprowadzić należy to zrobić nie tylko w zgodzie z ustawami podatkowymi, ale i z innymi regulacjami, jak chociażby Kodeksu pracy w przypadku inwentaryzacji przedsiębiorstwa, czy Prawa przedsiębiorców. By nie narazić się na wynikające z tych ustaw sankcje, ale i na utratę przez firmę istotnych korzyści majątkowych, możliwych do uzyskania dzięki prawidłowym odpisom amortyzacyjnym, procesy te powinni przeprowadzać odpowiedzialni, posiadający niezbędną do tego wiedzę pracownicy. Alternatywą, zrzucającą z przedsiębiorcy spory ciężar odpowiedzialności za zgodne z prawem prowadzenie amortyzacji i inwentaryzacji, jest powierzenie realizacji tych zadań zewnętrznej firmie audytorskiej w ramach powszechnych usług outsourcingu.
Ideą amortyzacji jest częściowe zrekompensowanie ekonomicznego zużycia środka trwałego, jako koszt poniesiony celem osiągnięcia przychodu, zabezpieczenia jego źródła. Dlatego jako koszt podatkowy, wykazywany jest w deklaracji po stronie kosztów uzyskania przychodu. Przed nabyciem, a później wprowadzeniem danego środka do ewidencji, każdy przedsiębiorca powinien indywidualnie, przez pryzmat swojej firmy, podejść do kwestii sposobu księgowania środka trwałego, czy i kiedy przystąpić do jego amortyzacji, jaką metodą, po jakiej stawce odpisu, w jakiej wysokości w danym roku podatkowym dokonać w nim nakładów, zwiększyć jego wartość początkową i tym samym podstawę amortyzowania. Równie ważną dla ochrony majątku firmy jest stała lub cykliczna inwentaryzacja środków trwałych, pozwalająca kontrolować stan tych środków, identyfikować ubytki, a przez to minimalizować straty przedsiębiorstwa, jak i eliminować szkodliwe dla niego czynniki.
—
Źródła:
– Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. 1994 Nr 121 poz. 591, z późn. zm.);
– Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 1991 Nr 80 poz. 350, z późn. zm.);
– Ustawa dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. 2018 poz. 646, z późn. zm.);
– Główny Urząd Statystyczny, www.stat.gov.pl, Pojęcia stosowane w statystyce publicznej;
– Objaśnienie Ministerstwa Finansów z 12 grudnia 2018 r., Amortyzacja środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych – updof, sygnatura 121893/K
– Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) (Dz.U. 2016 poz. 1864)