Blog

Sprawozdania finansowe przedstawiają aktualną, realną sytuację finansową podmiotu. Mają więc bardzo istotne, doniosłe znaczenie dla jego funkcjonowania. Służą zarówno tym, których obejmują swoim badaniem, jak i innym uczestnikom obrotu gospodarczego, pełniąc jednocześnie funkcję gwaranta pewności tego obrotu. Sprawozdanie finansowe musi spełniać określone prawem wymogi, a ich niedochowanie może sprowadzić na podmiot zobowiązany do sprawozdawczości dotkliwe sankcje.

Czym jest sprawozdanie finansowe?

Ideę, sens i cel, dla którego sporządza się sprawozdanie finansowe najlepiej wyjaśnia unijna dyrektywa 2013/34/UE¹. Stanowi ona, że roczne sprawozdania finansowe zwiększają ład korporacyjny, umożliwiają wgląd w dokonane transakcje i dostarczają inwestorom na rynkach kapitałowych pożądanych przez nich informacji na temat podmiotu objętego sprawozdaniem. Zgodnie z pkt 9 preambuły tej dyrektywy: „Roczne sprawozdania finansowe powinny być sporzą-dzane przy zastosowaniu zasady ostrożności, w sposób prawdziwy i rzetelny przedstawiać stan aktywów i pasywów jednostki, jej sytuację finansową oraz wynik finansowy”.
Zatem sprawozdanie finansowe, prezentując realny stan finansowy jednostki, służy samej jednostce, pozwalając na świadome, efektywne i odpowiedzialne zarządzanie jej działalnością. Zapewnia także pełnię wiedzy na temat jej sytuacji majątkowej podmiotom uprawnionym do nadzorowania jej działalności oraz jej kontrahentom i inwestorom.

Kto ma obowiązek składania sprawozdań finansowych?

Generalnie, sprawozdania finansowe powinni sporządzać wszyscy, których działalność związana jest nierozłącznie z gospodarką finansową i oddziałuje na osoby trzecie. Część podmiotów jest do tego zobowiązana ustawowo. Ich krąg wskazuje Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości². Zgodnie z jej art. 4 ust. 3, rachunkowość jednostki obejmuje m.in. poddanie badaniu, składanie do właściwego rejestru sądowego, udostępnianie i ogłaszanie sprawozdań finansowych. Zatem wszelkie podmioty, które zgodnie z tą ustawą, z uwagi na swój status prawny lub wysokość osiąganych przychodów, są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych, lub dobrowolnie wybrały prowadzenie ewidencji swej działalności w postaci ksiąg rachunkowych – zobowiązane będą do składania sprawozdań finansowych. Zatem o objęciu obowiązkiem sprawozdawczym nie decyduje forma prowadzonej działalności, a wybrany lub narzucony ustawowo sposób ewidencjonowania jej przychodów i rozchodów. Obowiązek sprawozdawczy może więc dotyczyć sprawozdań finansowych spółek – wszelkiego rodzaju: kapitałowych czy osobowych, sprawozdań finansowych fundacji, jak i osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.

Z czego składa się sprawozdanie finansowe?

Zgodnie z art. 45 ust. 2 ustawy o rachunkowości, sprawozdanie finansowe musi zawierać: bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową, obejmującą wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia. W bilansie ujawnia się stan aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący i poprzedni rok obrotowy. W rachunku zysków i strat – przychody, koszty, zyski i straty oraz nieuniknione obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok obrotowy.

Ponadto, podmioty, których sprawozdania finansowe podlegają corocznemu badaniu, muszą zawrzeć w nich zestawienie zmian w kapitale własnym, a w przypadku funduszy inwestycyjnych – zestawienie zmian w aktywach netto, oraz rachunek przepływów pieniężnych. Fundusz inwestycyjny oraz alternatywne spółki inwestycyjne załączają również zestawienie lokat. Sprawozdanie finansowe tej ostatniej jednostki musi zawierać jeszcze inne, wskazane w art. 45 ust. 3c elementy, takie jak: informacje o wyemitowanych przez nią instrumentach finansowych lub o przyznanych uprawnieniach wpływających na ustalenie wartości aktywów netto lub na prawa inwestorów.

Obligatoryjnym elementem rocznego sprawozdania finansowego: spółek kapitałowych, spółek komandytowo-akcyjnych, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, towarzystw reasekuracji wzajemnej, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych, a także tych spółek jawnych i komandytowych, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej, oraz w przypadku specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych, funduszy inwestycyjnych zamkniętych oraz alternatywnych spółek inwestycyjnych – jest sprawozdanie z działalności tej jednostki, którego najważniejszym składnikiem jest informacja o stanie majątkowym i o sytuacji finansowej jednostki.

Gdzie składać i do kiedy sprawozdanie finansowe?

Bez względu na to, czy jest to sprawozdanie finansowe spółki, sprawozdanie finansowe fundacji, czy innego podmiotu, sporządza się je na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych lub inny, wynikający z ustawy o rachunkowości dzień bilansowy. Nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia kończącego rok obrotowy, a zatem najpóźniej do 31 marca roku następnego. W terminie tym sprawozdanie musi zostać również podpisane. Jego badanie przez biegłego rewidenta musi zostać przeprowadzone nie później niż przed upływem 6 miesięcy od daty bilansu, czyli do 30 czerwca roku następnego – w tym samym terminie musi również nastąpić zatwierdzenie sprawozdania finansowego przez odpowiedni organ.

Co ważne, gdy przedmiotem badania jest sprawozdanie finansowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej, sprawozdanie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, towarzystwa reasekuracji wzajemnej, lub spółdzielni, to musi zostać ono przeprowadzone najpóźniej na 15 dni przed zgromadzeniem wspólników, walnym zgromadzeniem akcjonariuszy lub walnym zgromadzeniem członków albo przedstawicieli członków spółdzielni.

Po zatwierdzeniu sprawozdania, podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych niewpisani do Krajowego Rejestru Sądowego, zobowiązani są je przekazać Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej. Do kiedy sprawozdanie finansowe muszą złożyć?

Mają na to 10 dni od dnia jego zatwierdzenia. Od 1 stycznia 2020 r. podatnicy ci zobowiązani są również dołączać do sprawozdań finansowych, sprawozdania z ich badania, a gdy podatnikiem jest spółka – również odpis uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego. Podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych, a więc np. przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, muszą przekazać sprawozdanie finansowe Szefowi KAS do końca terminu na złożenie deklaracji podatkowej za rok poprzedni, a więc do 30 kwietnia roku następnego.
Przedsiębiorcy wpisani do KRS, zobowiązani są do złożenia w tym rejestrze swojego rocznego sprawozdania finansowego, w terminie 15 dni od jego zatwierdzenia. Dołączają do niego: sprawozdanie z badania (chyba, że nie podlegało badaniu), odpis dokumentu zatwierdzającego sprawozdanie finansowe oraz podział zysku lub pokrycie straty (np. uchwałę). Jeśli wymaga tego ustawa, przedsiębiorca musi również dołączyć sprawozdanie ze swojej działalności.

Sprawozdanie finansowe składa się w postaci elektronicznej oraz opatruje kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Podmioty wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego sporządzają je w strukturze logicznej oraz formacie udostępnianym w odpowiednim Biuletynie Informacji Publicznej urzędu obsługującego Ministra Finansów. Z tym, że od 15 marca 2018 r. dokumenty składane do KRS wnosi się za pośrednictwem portalu S24 prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości. Sprawozdanie finansowe fundacji, czy stowarzyszenia, niewpisanych do KRS, a będących podatnikami CIT, sporządzane są w postaci elektronicznej, bez stosowania wymaganej struktury logicznej.

Jednostki, których sprawozdania finansowe podlegają badaniu, a nie podlegają złożeniu w KRS, zobowiązane są złożyć do ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym: wprowadzenie do sprawozdania finansowego, bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie zmian w kapitale własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych za rok obrotowy, w terminie 15 dni od dnia ich zatwierdzenia, wraz ze sprawozdaniem z badania oraz odpisem uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty.

Kierownicy jednostek, bez względu na to, czy składają sprawozdanie finansowe spółki, sprawozdanie finansowe fundacji, sprawozdanie finansowe z działalności gospodarczej osoby fizycznej, czy innego podmiotu, muszą zatem wiedzieć nie tylko komu, ale i do kiedy sprawozdanie finansowe złożyć.

Uwaga! W związku z wprowadzonym w Polsce stanem epidemii, spowodowanym rozprzestrzenianiem się koronawiursa, Ministerstwo Finansów 29 marca 2020 r. opublikowało Projekt rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie określenia innych terminów wypełniania obowiązków w zakresie ewidencji oraz w zakresie sporządzenia, zatwierdzenia, udostępnienia i przekazania do właściwego rejestru, jednostki lub organu sprawozdań lub informacji (nr z wykazu 158), który wydłużyć ma terminy spełnienia obowiązków sprawozdawczych za 2019 rok. Interesujące przedsiębiorców terminy związane ze sporządzeniem, składaniem, czy ogłaszaniem sprawozdań finansowych, zostaną na mocy tych wyjątkowych regulacji, wydłużone jednorazowo o 3 miesiące.

Spółki muszą pamiętać, że…

Ustawa o rachunkowości przewiduje w przypadku niektórych spółek, wyłączenie obowiązku sprawozdawczego. Kryterium wyłączenia stanowi rodzaj prowadzonej działalności, sposób prowadzenia rozliczeń oraz osiągnięty w poprzednim roku podatkowym próg przychodowy. Zwolnione z obowiązku sporządzania sprawozdania finansowego spółki muszą jednak pamiętać, że nie zdejmuje to z nich obowiązku ujawnienia tego faktu w KRS. Zgodnie bowiem z art. 70a:

„Kierownik jednostki będącej spółką jawną osób fizycznych lub spółką partnerską, której przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły mniej niż równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro i która nie stosuje zasad rachunkowości określonych ustawą na podstawie art. 2 ust. 2, składa we właściwym rejestrze sądowym w terminie 6 miesięcy od dnia kończącego rok obrotowy, oświadczenie o braku obowiązku sporządzenia i złożenia rocznego sprawozdania finansowego”².

Jaka jest odpowiedzialność za niewykonanie obowiązku złożenia sprawozdania finansowego?

Odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązków dotyczących sprawozdań finansowych ponoszą kierownicy jednostek objętych obowiązkiem sprawozdawczym, osoby którym powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych, a nawet biegli rewidenci.

Przepis art. 77 ustawy o rachunkowości sankcjonuje, że niesporządzenie sprawozdania finansowego, sporządzenie go niezgodnie z przepisami lub zawarcie w nim nierzetelnych danych podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. W tych samych granicach karze podlega biegły rewident, który sporządza niezgodną ze stanem faktycznym opinię o sprawozdaniu finansowym (art. 80). W art. 79 wskazany jest katalog jeszcze innych nieprawidłowości, jakich dokonanie skutkować będzie grzywną lub karą ograniczenia wolności. Należy do nich m.in.: niezłożenie sprawozdania finansowego we właściwym rejestrze sądowym, niezłożenie go do ogłoszenia, czy niepoddanie go badaniu przez biegłego rewidenta.

A zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o rachunkowości, ww. kierownikami jednostek są:
a) członkowie zarządu lub innego organu zarządzającego,
b) członkowie organu wieloosobowego,
c) wspólnicy prowadzący sprawy spółki – w przypadku spółki jawnej i spółki cywilnej,
d) wspólnicy prowadzący sprawy spółki albo zarząd – w przypadku spółki partnerskiej,
e) komplementariusze prowadzący sprawy spółki – w przypadku spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej;
f) osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą;
g) likwidator, syndyk lub zarządca ustanowiony w postępowaniu restrukturyzacyjnym oraz zarządca sukcesyjny,
h) małżonek zmarłego przedsiębiorcy, spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, albo spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy albo zapisobierca windykacyjny, który dokonał zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku.

Poza wskazaną wyżej odpowiedzialnością, kierownicy jednostek oraz członkowie rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego jednostki odpowiadają również solidarnie wobec spółki za szkodę wyrządzoną wskutek niezapewnienia, aby sprawozdanie finansowe spełniało przewidziane w ustawie wymogi. Ale najdotkliwsze sankcje za niezłożenie sprawozdania finansowego, lub złożenie go w niezgodzie z przepisami, dotknąć mogą samej jednostki, podmioty, przedsiębiorstwa, spółki, objętej obowiązkiem sprawozdawczym. Spółka, która nie złoży sprawozdania finansowego, jest wzywana przez Krajowy Rejestr Sądowy do jego złożenia w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. Jeśli mimo wszczęcie tzw. trybu przymuszającego, spółka nie złoży sprawozdania, może zostać przez sąd rozwiązana i wykreślona z rejestru. Dwukrotne z rzędu niezłożenie sprawozdań finansowych spółki, a więc za dwa kolejne lata obrotowe, skutkować będzie obligatoryjnym, z urzędu orzeczonym rozwiązaniem spółki, bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.
———
źródła:
1 – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek, zmieniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/43/WE oraz uchylająca dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG (Dz. Urz. UE z 29 czerwca 2013 r., L 182/19).
2- Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. 1994 Nr 121 poz. 591, z późn. zm.).