Blog

Każdego roku w Polsce ogłaszanych jest kilkaset upadłości firm. Dla przedsiębiorców, którzy nie chcą dołączyć do tych statystyk i być świadkami śmierci swojej firmy, ratunkiem jest jej restrukturyzacja. Postępowanie restrukturyzacyjne ma bowiem uchronić przedsiębiorstwo przed upadłością. Właściwie, i przede wszystkim w porę przeprowadzona restrukturyzacja przedsiębiorstwa może ocalić wiele miejsc pracy, znaczną część jego majątku, a przede wszystkim działalność, dla której zostało utworzone.

 

Restrukturyzacja firmy – szansa na uratowanie przedsiębiorstwa

 

W 2016 r. w Monitorze Sądowym i Gospodarczym opublikowano 606 ogłoszeń upadłości firm. Rok później było ich 591, w 2018 r. – 615, w 2019 r. 586, a w 2020 r. – 587. Ale w tym samym czasie ogłoszono: w 2016 r. –  otwarcie 202 postępowań restrukturyzacyjnych, w 2017 r. już 348, w 2018 r. – 465, w 2019 r. – również 465, a w 2020 r. aż 800 postępowań restrukturyzacyjnych firm¹.

Dlaczego przywołujemy dane od 2016 r.? Bo właśnie od 1 stycznia 2016 roku weszła w życie Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne². Wcześniej problematykę prawną niewypłacalności przedsiębiorstw regulowała Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze³. Prawo naprawcze definiowało zasady postępowania wobec przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością. Ustawodawca chcąc jednak zatrzeć nieodpowiednie, negatywne odczucia, jakie ciążyły na postępowaniu naprawczym wskutek kojarzenia go z upadłością, postanowił odciąć grubą kreską oba rodzaje postępowań, ujmując je w dwóch oddzielnych aktach rangi ustawowej.

Dlaczego to takie ważne? Dlatego, że sama ustawa Prawo restrukturyzacyjne już w art. 3 ust. 1 wyjaśnia, że celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika. Przedsiębiorcy pod rządami poprzedniej ustawy padali ofiarą błędnego przeświadczenia, że bez różnicy jest, czy obejmie ich postępowanie upadłościowe, czy naprawcze, skoro niechybnie prowadzi do tego samego – likwidacji i pochowania firmy. Teraz, po rozdzieleniu obu postępowań, do przedsiębiorców został wysłany jasny przekaz, potwierdzony dodatkowo we wspomnianym art. 3: restrukturyzacja i upadłość to nie to samo, a wręcz przeciwnie, pierwsze ma chronić przed drugim. A o tym, że przekaz okazał się skuteczny, świadczą przywołane wyżej liczby systematycznie rosnącego wskaźnika otwieranych postępowań restrukturyzacyjnych firm, który w 2020 roku osiągnął rekordowy poziom.

Swój cel, a więc ochronę przed upadłością, restrukturyzacja przedsiębiorstwa osiągnąć ma poprzez zawarcie układu z wierzycielami, jak również dzięki podejmowaniu praw­nych lub faktycznych działań zmie­rza­ją­cych do po­pra­wy sy­tu­acji eko­no­micz­nej przedsiębiorstwa, w ce­lu przy­wró­ce­nia mu zdol­no­ści do wy­ko­ny­wa­nia swoich zo­bo­wią­zań, przy jednoczesnym zapewnieniu mu ochrony przed egzekucją ze strony wierzycieli. Te faktyczne i prawne działania noszą nazwę sanacyjnych, i mogą być podejmowane przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

Restrukturyzacja firmy to nie tylko proces prawny, to przede wszystkim działanie kryzysowe polegające na mobilizacji wszelkich dostępnych sił, zasobów i możliwości przedsiębiorstwa, zarówno w sferze majątkowej, jak i organizacyjnej, mające na celu jak najefektywniejszą optymalizację jego działalności w taki sposób, by poprawić jego kondycję finansową, rynkową i gospodarczą, a w konsekwencji ocalić przed upadłością.

 

Kto może zostać objęty restrukturyzacją?

 

Zgodnie z art. 65 ust. 1. ustawy, uczestnikami postępowania restrukturyzacyjnego są:

1) dłużnik;

2) wierzyciel osobisty dłużnika, któremu przysługuje wierzytelność bezsporna;

3) wierzyciel osobisty dłużnika, któremu przysługuje wierzytelność sporna i który uprawdopodobnił swoją wierzytelność oraz został dopuszczony do udziału w sprawie przez sędziego-komisarza.

Ale czy każdy dłużnik? Nie, bo przepisy ustawy mają zastosowanie do dłużników niewypłacalnych lub zagrożonych niewypłacalnością. A za niewypłacalnego przedsiębiorcę uważa się takiego, który utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, co przejawia się jego opóźnieniem w wykonaniu tych zobowiązań przekraczającym trzy miesiące. Za niewypłacalną może też zostać uznana firma będąca osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, gdy jej zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jej majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Natomiast dłużnik zagrożony niewypłacalnością to taki, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny.

W obu przypadkach chodzi o problemy ekonomiczne dłużnika, utratę płynności finansowej. Stąd niektórzy restrukturyzację firmy, czy też restrukturyzację przedsiębiorstwa, nazywają po prostu restrukturyzacją finansową. Bo to właśnie odpowiednio przeprowadzona restrukturyzacja finansowa dłużnika ma umożliwić mu odbudowanie zadowalającego bilansu aktywów i pasywów, i w konsekwencji odzyskanie płynności finansowej i zdolności do bieżącego wykonywania swoich zobowiązań.

A tak rozumianą restrukturyzacją finansową mogą zostać objęci nie tylko przedsiębiorcy (czyli osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym jednak ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową⁴) ale i:

– spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej, a od 1 lipca 2021 r. także proste spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej;

– wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;

– wspólnicy spółki partnerskiej.

 

Proces restrukturyzacji firmy

 

Restrukturyzacji przedsiębiorstwa dokonuje się w drodze zawarcia układu z wierzycielami, albo przez podjęcie działań sanacyjnych, o których była już mowa wcześniej. Ustawa przewiduje cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:

1) postępowanie o zatwierdzenie układu – umożliwia dłużnikowi samodzielne dogadanie się z wierzycielami bez udziału sądu;

2) przyspieszone postępowanie układowe – umożliwia dłużnikowi zawarcie układu z wierzycielami po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie;

3) postępowanie układowe – umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu  spisu wierzytelności;

4) postępowanie sanacyjne.

O tym, jakim rodzajem restrukturyzacji będzie mógł zostać objęty dłużnik, decydować będzie jego indywidualna sytuacja, stan, w jakim znajduje się przedsiębiorstwo. Spis wierzytelności, o którym mowa wyżej, obejmuje wierzytelności osobiste w stosunku do dłużnika powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Umieszczenie wierzytelności w tym spisie określa sumę, z jaką wierzyciel uczestniczy w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Z kolei sam układ zasadniczo obejmuje: wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, oraz wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ten ziścił się w czasie wykonywania układu.

 

Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego przedsiębiorstwa

 

Postępowanie restrukturyzacyjne przedsiębiorstwa wszczyna się:

1. a) na wniosek restrukturyzacyjny złożony przez dłużnika, czyli wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego lub wniosek o zatwierdzenie układu przyjętego w postępowaniu o zatwierdzenie układu;
2. b) w postępowaniu sanacyjnym, w odniesieniu od osoby prawnej wpisanej do KRS – także na wniosek kuratora ustanowionego dla tego podmiotu;
3. c) w postępowaniu sanacyjnym, w odniesieniu do niewypłacalnej osoby prawnej – także na wniosek wierzyciela osobistego.

Już na tym pierwszym etapie, etapie złożenia wniosku, warto podkreślić jego istotę i doniosłość. W zależności bowiem od tego, czy mamy do czynienia z wnioskiem o otwarcie postępowania układowego, przyspieszonego postępowania układowego, czy też postępowania sanacyjnego, wniosek ten musi spełniać określone prawem wymogi formalne i zawierać przewidziane dla danego rodzaju postępowania załączniki. Do wniosków tych należy np. załączyć wstępny plan restrukturyzacyjny, zawierający co najmniej: analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa, wstępny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacyjnych oraz związanych z nimi kosztów, a także wstępny harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacyjnych.

W pierwszej kolejności sąd zbada dopuszczalność otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego firmy, bo nie zgodzi się na nie, jeśli w jego wyniku mogłoby dojść do pokrzywdzenia wierzycieli, albo też nie została uprawdopodobniona zdolność dłużnika, objętego restrukturyzacją przedsiębiorstwa, do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.

Jak widać już sam pierwszy, wstępny etap restrukturyzacji przedsiębiorstwa jest bardzo ważny, w zasadzie najważniejszy, bo decydujący o tym czy firma otrzyma szansę przetrwania i zostanie objęta „ochronnym programem naprawczym” w postępowaniu restrukturyzacyjnym, czy pozostanie jej już tylko jedna droga w kierunku niechybnej upadłości. Dlatego już na etapie przygotowań do złożenia wniosku o restrukturyzację przedsiębiorstwa warto skorzystać z pomocy firmy, która specjalizuje się w przeprowadzaniu innych podmiotów przez trudny proces restrukturyzacji.

 

Przebieg restrukturyzacji

 

Restrukturyzacja finansowa dłużnika ma różny przebieg w zależności od tego, którym rodzajem postępowania został objęty. Wszystkie cztery postępowania restrukturyzacyjne mają jednak takie same zasadnicze elementy, to:

1. a) zestawienie wierzytelności, które obejmuje układ,
2. b) propozycje układowe,
3. c) wspólne zasady i skutki zawarcia i zatwierdzenia układu,
4. d) wspólne zasady modyfikacji i uchylenia układu.

W postępowaniach tych, prócz dłużnika, wierzycieli i sądu, który rozpoznaje układ i wydaje postanowienie o jego zatwierdzeniu lub nie, jak i o umorzeniu postępowania, występować może również: nadzorca sądowy albo nadzorca układu oraz zarządca. Nadzorcą albo zarządcą może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych i licencję doradcy restrukturyzacyjnego albo spółka handlowa, której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę, posiadają taką licencję. Od 1 lipca 2021 r. nadzorcy oraz zarządcy muszą również posiadać konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe. Proces restrukturyzacji przedsiębiorstwa przebiega następująco:

1. W postępowaniu o zatwierdzenie układu:
2. zawarcie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem restrukturyzacji;
3. ustalenie dnia układowego (może nim być dzień przypadający nie wcześniej niż trzy miesiące i nie później niż dzień przed dniem złożenia wniosku o zatwierdzenie układu);
4. sporządzenie przez nadzorcę spisu wierzytelności i spisu wierzytelności spornych oraz planu restrukturyzacyjnego,
5. zebranie przez dłużnika (a w praktyce przez nadzorcę) podpisów (głosów) od wierzycieli pod propozycją układu,
6. jeśli układ zostanie przegłosowany, następuje złożenie wniosku do sądu o zatwierdzenie układu,
7. w terminie 2 tygodni od złożenia wniosku sąd wydaje postanowienie rozstrzygające o zatwierdzeniu układu,
8. do dnia uprawomocnienia się tego postanowienia, nadzorca układu wykonuje uprawnienia nadzorcy sądowego;
9. dłużnik rozpoczyna spłatę zobowiązań przewidzianych w układzie;
10. po spłacie zobowiązań sąd stwierdza wykonanie układu.

To rodzaj postępowania dedykowany szczególnie dla przedsiębiorców, którzy nie spełniają jeszcze przesłanek niewypłacalności, ale przewidujących, że wkrótce ich płynność finansowa zostanie zaburzona. Przedsiębiorca może sam wybrać osobę nadzorcy. Toczy się ono szybko, z niewielkim udziałem sądu, który postanowienie o zatwierdzenie układu powinien wydać w terminie do 2 tygodni od wniesienia wniosku. Zaletą tej formy restrukturyzacji przedsiębiorstwa jest, że z dniem wydania postanowienia o zatwierdzeniu układu zawieszeniu ulegają prowadzone wobec przedsiębiorcy postępowania egzekucyjne, dotyczące wierzytelności objętej układem. Jeśli sędzia-komisarz uzna to za konieczne dla zachowania bytu tego przedsiębiorstwa, może również uchylić ciążące na nim zajęcia komornicze.

 

1. W przyspieszonym postępowaniu układowym:
2. złożenie do sądu wniosku o otwarcie postępowania wraz z propozycjami układowymi ze wstępnym planem restrukturyzacyjnym, i dowodem zapłaty zaliczki na wydatki przyspieszonego postępowania układowego oraz wykazem wierzytelności spornych
3. w terminie 2 tygodni od złożenia wniosku sąd rozpoznaje go na posiedzeniu niejawnym,
4. jeśli sąd wyda postanowienie o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego, wyznacza nadzorcę sądowego, i wówczas:
5. a) sąd może z urzędu uchylić zarząd własny dłużnika i ustanowić zarządcę;
6. b) w terminie dwóch tygodni od dnia otwarcia przyspieszonego postępowania układowego nadzorca sądowy sporządza i składa sędziemu-komisarzowi:

– plan restrukturyzacyjny uwzględniający propozycje restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika,

– spis wierzytelności,

– spis wierzytelności spornych;

1. c) sąd zwołuje zgromadzenie wierzycieli by przeprowadzić głosowanie nad układem,
2. d) jeśli zgromadzenie wierzycieli przyjmie układ, wówczas sąd decyduje o zatwierdzeniu układu,
3. e) od dnia otwarcia przyspieszonego postępowania układowego do dnia jego zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu przyspieszonego postępowania układowego, spełnianie przez dłużnika albo zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem, jest niedopuszczalne;
4. po uprawomocnieniu się postanowienia zatwierdzającego układ, nadzorca sądowy nadzoruje wykonanie układu;
5. po wykonaniu postanowień układu sąd wydaje postanowienie o wykonaniu układu i przyspieszone postępowanie układowe zostaje zakończone.

To rodzaj postępowania dedykowany dla przedsiębiorców już niewypłacalnych lub zagrożonych niewypłacalnością, ale z widokiem na dojście do porozumienia z wierzycielami. Toczy się ono szybko, wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego sąd powinien rozpoznać w terminie tygodnia od jego wniesienia. Dłużnik może zaproponować osobę doradcy restrukturyzacyjnego, który będzie w jego sprawie pełnić rolę nadzorcy sądowego (ale wyboru dokonuje sąd), jak i kierować swoją firmą w zakresie nieprzekraczającym zwykłego zarządu. Z chwilą otwarcia przyspieszonego postępowania układowego przedsiębiorca uzyskuje ochronę przed egzekucją, w tym istnieje możliwość uniknięcia zajęć kont bankowych w wyniku działania sędziego-komisarza. Firma może też uzyskać 3 miesięczną ochronę przed egzekucją wierzytelności, których nie obejmuje układ.

 

III. W postępowaniu układowym:

1. złożenie do sądu wniosku o otwarcie postępowania wraz z propozycjami układowymi ze wstępnym planem restrukturyzacyjnym, i dowodem zapłaty zaliczki na wydatki przyspieszonego postępowania układowego oraz wykazem wierzytelności spornych, wraz z uprawdopodobnieniem przez dłużnika zdolności do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania układowego i zobowiązań powstałych po dniu jego otwarcia;
2. ewentualnie sąd może zażądać od dłużnika zaliczki na wydatki postępowania o otwarcie postępowania układowego, w tym do uiszczenia zaliczki na wynagrodzenie tymczasowego nadzorcy sądowego;
3. ewentualne przeprowadzenie postępowania zabezpieczającego;
4. w terminie 2 tygodni od złożenia wniosku sąd rozpoznaje go na posiedzeniu niejawnym, a jeśli istnieje konieczność wyznaczenia rozprawy – w terminie 6 tygodni;
5. jeśli sąd wyda postanowienie o otwarciu postępowania układowego, wyznacza nadzorcę sądowego, i wówczas:
6. a) sąd może z urzędu uchylić zarząd własny dłużnika i ustanowić zarządcę;
7. b) od dnia otwarcia postępowania układowego do dnia jego zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania układowego, spełnianie przez dłużnika albo zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem, jest niedopuszczalne;
8. c) w terminie 30 dni od dnia otwarcia postępowania układowego nadzorca sądowy ustala skład masy układowej (spis inwentarza) na podstawie wpisów w księgach dłużnika oraz dokumentów bezspornych; sędzia-komisarz może postanowić, aby ustalenia składu masy układowej dokonał dłużnik pod nadzorem nadzorcy sądowego;
9. d) w terminie 30 dni od dnia otwarcia postępowania układowego nadzorca sądowy sporządza i składa sędziemu-komisarzowi:

– plan restrukturyzacyjny uwzględniający propozycje restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika,

– spis wierzytelności;

1. e) niezwłocznie po tym, i zatwierdzeniu spisu wierzytelności, sędzia-komisarz wyznacza termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem;
2. f) jeśli zgromadzenie wierzycieli przyjmie układ, wówczas sąd decyduje o zatwierdzeniu układu,
3. po uprawomocnieniu się postanowienia zatwierdzającego układ, nadzorca sądowy nadzoruje wykonanie układu;
4. po wykonaniu postanowień układu sąd wydaje postanowienie o wykonaniu układu i przyspieszone postępowanie układowe zostaje zakończone.

To rodzaj postępowania dedykowany dla przedsiębiorców nieuznających części roszczeń wierzycieli, przedsiębiorców będących stroną postępowań sądowych, administracyjnych, czy egzekucyjnych. Trwa dłużej niż przyspieszone postępowanie układowe, bo sąd musi rozpoznać i podjąć rozstrzygnięcie co do tych spornych wierzytelności. Ale i jest to z korzyścią dla przedsiębiorstwa, bo uzyskuje ono dłuższą ochronę przed egzekucjami. Postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed dniem otwarcia postępowania układowego ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Firma może też uzyskać 3 miesięczną ochronę przed egzekucją wierzytelności, których nie obejmuje układ.

 

1. W postępowaniu sanacyjnym:
2. złożenie do sądu wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego (w stosunku do osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego wniosek może zgłosić również kurator, a w stosunku do niewypłacalnej osoby prawnej może zgłosić również jej wierzyciel osobisty), zawierającego wstępny plan restrukturyzacyjny wraz z uzasadnieniem wskazującym, że jego wdrożenie przywróci dłużnikowi zdolność do wykonywania zobowiązań, i uprawdopodobnienie zdolności dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania sanacyjnego i zobowiązań powstałych po dniu jego otwarcia, a także wykaz wierzytelności i wierzytelności spornych;
3. ewentualnie sąd może zażądać od dłużnika zaliczki na wydatki postępowania o otwarcie postępowania sanacyjnego, w tym zaliczki na wynagrodzenie tymczasowego nadzorcy sądowego albo tymczasowego zarządcy;
4. ewentualne przeprowadzenie postępowania zabezpieczającego;
5. w terminie 2 tygodni od złożenia wniosku sąd rozpoznaje go na posiedzeniu niejawnym, a jeśli istnieje konieczność wyznaczenia rozprawy – w terminie 6 tygodni;
6. jeśli sąd wyda postanowienie o otwarciu postępowania sanacyjnego, odbiera zarząd własny dłużnikowi oraz wyznacza zarządcę, i wówczas:
7. a) jeśli skuteczne przeprowadzenie postępowania sanacyjnego wymaga osobistego udziału dłużnika lub jego reprezentantów, a jednocześnie dają oni gwarancję należytego sprawowania zarządu, sąd może zezwolić dłużnikowi na wykonywanie zarządu nad całością lub częścią przedsiębiorstwa w zakresie nieprzekraczającym zakresu zwykłego zarządu (dłużnik wskazuje i wydaje zarządcy cały swój majątek oraz wydaje dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencji);
8. b) w terminie 30 dni od otwarcia postępowania sanacyjnego zarządca w porozumieniu z dłużnikiem składa sędziemu-komisarzowi plan restrukturyzacyjny wraz ze spisem wierzytelności;
9. c) sędzia-komisarz, po zrealizowaniu określonej części planu, zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem;
10. po uprawomocnieniu się postanowienia o zatwierdzeniu układu (lub odmowie takiego stwierdzenia), postępowanie sanacyjne zostaje zakończone (może też zostać umorzone, jeśli restrukturyzowane przedsiębiorstwo przestaje być w stanie zaspokajać koszty postępowania oraz zobowiązania powstałe po jego otwarciu).

To postępowanie dedykowane dla przedsiębiorców, którzy chcieliby powrócić do zdolności samodzielnej spłaty zobowiązań, jak i tych, którzy bez powodzenia podejmowali próby którychś z pozostałych trzech rodzajów restrukturyzacji. Postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej wszczęte przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Na wniosek dłużnika lub zarządcy sędzia-komisarz może zawiesić również toczące się postępowania egzekucyjne. W praktyce trwa dłużej niż inne rodzaje postepowań restrukturyzacyjnych, bo od roku do 3 lat. Ale, tak jak w przypadku postępowania układowego, długi okres sanacji chroni firmę i jej majątek przed wierzycielami, komornikami i egzekucjami. Od dnia otwarcia postępowania sanacyjnego do dnia jego zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania sanacyjnego, spełnianie przez dłużnika albo zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem, jest niedopuszczalne.

 

Zakończenie procesu restrukturyzacji przedsiębiorstwa i jego zalety

 

Postępowanie restrukturyzacyjne zostaje zakończone z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu albo o odmowie zatwierdzenia układu. O zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego powiadamia się w drodze obwieszczenia. Postępowanie restrukturyzacyjne może się również zakończyć wskutek umarzenia go przez sąd.

Najważniejszym elementem podejmowania restrukturyzacji finansowej firmy jest w pierwszej kolejności przeprowadzenie wraz z doradcą restrukturyzacyjnym audytu jej sytuacji, chociażby po to, by zdecydować, który z rodzajów postepowań restrukturyzacyjnych będzie dla niej najlepszy, oraz przygotować strategię i etapy działań w trakcie restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Skuteczne uruchomienie postępowania restrukturyzacyjnego pozwoli zaczerpnąć oddech przedsiębiorstwu, spowolnić, zatrzymać żądania wierzycieli, ustalić możliwe do spłaty raty istniejących zobowiązań, utrzymać kontrakty, odbudować siłę i w konsekwencji utrzymać przy życiu przedsiębiorstwo. Jak stanowi m.in. art. 156 ust. 1 ustawy Prawo restrukturyzacyjne, restrukturyzacja zobowiązań dłużnika obejmuje w szczególności: 1) odroczenie terminu wykonania; 2) rozłożenie spłaty na raty; 3) zmniejszenie wysokości; 4) konwersję wierzytelności na udziały lub akcje; 5) zmianę, zamianę lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.

A jak stanowi art. 166 ust. 1, układ wiąże wierzycieli, których wierzytelności według ustawy są objęte układem, chociażby nie zostały umieszczone w spisie wierzytelności. Natomiast zgodnie z ust. 2, układ nie wiąże wierzycieli, których dłużnik nie ujawnił, i którzy nie byli uczestnikami postępowania. Dlatego tak ważne jest przeprowadzenie w porę audytu przedsiębiorstwa, najlepiej przy współpracy z doświadczoną firmą restrukturyzacyjną, w celu wybrania najlepszego z rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych, by w okresie naprawy przedsiębiorstwa otoczyć je barierą ochronną przed takimi wierzycielami, którzy nie będą troszczyć się o jego ratowanie, a jedynie dbać o jak najpełniejsze i najszybsze zaspokojenie swoich roszczeń z majątku przedsiębiorstwa tu i teraz.

Dla przykładu, za art. 170 ust. 1:  z dniem uprawomocnienia się postanowienia zatwierdzającego układ, postępowania zabezpieczające i egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi w celu zaspokojenia wierzytelności objętych układem ulegają umorzeniu z mocy prawa.

Nie wolno również zapominać, że w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego może dojść do udzielenia przedsiębiorcy przez państwo pomocy publicznej, w szczególności przez zmniejszenie, w drodze układu, wysokości zobowiązań, rozłożenia spłaty na raty, odroczenie terminu wykonania zobowiązań lub zawieszenia, z mocy prawa lub na podstawie postanowienia sądu lub sędziego-komisarza, postępowań egzekucyjnych prowadzonych w celu dochodzenia wierzytelności, udzielenie pożyczek, kredytów, poręczeń lub gwarancji.

 

Ile kosztuje restrukturyzacja firmy?

 

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa, restrukturyzacja finansowa, nie jest procesem darmowym i poza oczywistą opłatą dla doradcy restrukturyzacyjnego, firmy zatrudnionej do jej przeprowadzenia, konieczne do poniesienia są również ustawowe opłaty i wydatki. Jakie opłaty sądowe pobierane są w postępowaniu restrukturyzacyjnym?

1. 1000 złotych od wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego lub wniosku o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu;
2. 200 złotych na zażalenia na postanowienia wydane w postępowaniu restrukturyzacyjnym;
3. 200 złotych od uproszczonego wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego;
4. 100 złotych od wniosku o uchylenie lub zmianę układu;
5. piątą część opłaty stosunkowej od sprzeciwu oraz od zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza wydane w wyniku rozpoznania sprzeciwu⁵.

 

A jakie są dodatkowe wydatki związane z postępowaniem restrukturyzacyjnym przedsiębiorstwa?

 

1. w przyspieszonym postępowaniu układowym dłużnik musi również wpłacić zaliczkę na wydatki tego postępowania (w 2021 roku to kwota 5370,64 zł⁶);
2. wynagrodzenia nadzorcy i zarządcy:
3. a) wynagrodzenie nadzorcy sądowego – waha się w granicach od dwukrotności do czterdziestoczterokrotności podstawy wynagrodzenia (w 2021 roku ta podstawa wynagradzania to 5370,64 zł), w zależności od czterech części składowych:

– liczby wierzycieli będących uczestnikami postępowania,

– sumy wierzytelności przysługujących tym wierzycielom,

– części ustalanej przez sąd stosownie do rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego, zakresu czynności podejmowanych przez nadzorcę sądowego w toku postępowania i pracy włożonej w osiągnięcie celu postępowania – w granicach do dziesięciu podstaw wynagrodzenia,

– oraz części ustalanej w przypadku, gdy z przyczyn niezależnych od nadzorcy sądowego postępowanie układowe trwa dłużej niż dwanaście miesięcy – w granicach do dziesięciu podstaw wynagrodzenia.

1. b) wynagrodzenie zarządcy (powoływany obligatoryjnie w postępowaniu sanacyjnym i fakultatywnie w pozostałych rodzajach postępowania restrukturyzacyjnego, jeśli zarząd nad firmą zostanie odebrany przedsiębiorcy przez sąd) – waha się w granicach od trzykrotności do dwustuośmiokrotności podstawy wynagrodzenia, w zależności od pięciu części składowych:

– liczby wierzycieli będących uczestnikami postępowania,

– sumy wierzytelności przysługujących tym wierzycielom,

– części zależnej od średniomiesięcznych obrotów osiągniętych w toku postępowania sanacyjnego,

– części ustalanej przez sąd, stosownie do: stopnia poprawy kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa dłużnika, która nastąpiła w czasie trwania postępowania sanacyjnego, wyrażającego się między innymi w zwiększeniu przychodów i ograniczeniu kosztów; podjęcia przez zarządcę innych działań, w szczególności zawarcia umów, które przyniosą w przyszłości pozytywne ekonomicznie efekty dla dłużnika; stopnia skomplikowania sytuacji majątkowej i prawnej masy sanacyjnej oraz rodzaju  i zakresu działalności prowadzonej przez dłużnika, w tym liczby pracowników zatrudnianych przez dłużnika – w granicach do sześćdziesięciu podstaw wynagrodzenia,

– części ustalanej w przypadku, gdy z przyczyn niezależnych od zarządcy postępowanie trwa dłużej niż dwanaście miesięcy – w granicach do dwudziestu podstaw wynagrodzenia;

1. c) wynagrodzenie nadzorcy układu (jest wybierany przez dłużnika w postępowaniu o zatwierdzenie układu, i pełni swoją funkcję na podstawie umowy zawartej z dłużnikiem) – jego wynagrodzenie określa się w odrębnej umowie pomiędzy dłużnikiem a nadzorcą układu, i nie podlega ono ustaleniu przez sąd ani jego kontroli.

Na koszty restrukturyzacji przedsiębiorstwa składają się wszystkie dodatkowe wydatki ponoszone przez restrukturyzowanego dłużnika. Mogą to być te wynikające z ustawy, jak: koszty obwieszczeń, ogłoszeń, funkcjonowania rady wierzycieli, czy związane ze zwołaniem zgromadzenia wierzycieli, a także wynikłe w toku działań restrukturyzacyjnych, np. wydatki na odprawy zwalnianych pracowników, opłaty notarialne należne przy sprzedaży składników przedsiębiorstwa.

 

Restrukturyzacja firmy – czy warto?

 

Ale zysk płynący ze skutecznie przeprowadzonej restrukturyzacji przedsiębiorstwa znacznie przewyższa wszelkie finansowe koszty z nią związane. Co prawda, jak widać wyżej, nie są one małe. Dlatego też tak ważny jest wybór profesjonalnej, rzetelnej i doświadczonej firmy specjalizującej się w restrukturyzacji przedsiębiorstw, która zadba o wspomnianą skuteczność restrukturyzacji, wówczas jej koszty nie pójdą na marne i zwrócą się w postaci ocalenia przedsiębiorstwa. Bo objęcie firmy postępowaniem restrukturyzacyjnym to nie tylko zamrożenie prowadzonych przeciw niej egzekucji, czy możliwość uchylenia ciążących na jej majątku zajęć komorniczych. To przede wszystkim nawiązanie dialogu z wierzycielami, którymi niejednokrotnie są kontrahenci, z którymi przedsiębiorca nie chce i nigdy nie chciał zrywać współpracy, a widmo jej zerwania pojawiło się wyłącznie w wyniku utraty płynności finansowej. A utrzymanie zdrowej współpracy z kontrahentami to szansa na utrzymanie prowadzonej działalności i w konsekwencji odratowanie samej firmy. Bo przecież taki jest główny cel i zamierzenie restrukturyzacji. Zgodnie z art. 9a Prawa upadłościowego: „Nie można ogłosić upadłości przedsiębiorcy w okresie od otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego do jego zakończenia lub prawomocnego umorzenia”⁷. Nie wolno również zapomnieć, że w trakcie restrukturyzacji przedsiębiorstwa może się ono starać o udzielenie pomocy publicznej.

 

Restrukturyzacja szansą na przetrwanie przedsiębiorstwa

 

Konieczność przeprowadzenia restrukturyzacji firmy to proces wpisany w ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Proces, którego każdy rozpoczynający działalność przedsiębiorca nie zamierza podejmować. Okazuje się on jednak często jedyną szansą na uratowanie firmy, bądź co najmniej minimalizację szkód i niekorzystnych dla niej konsekwencji zaistniałej sytuacji kryzysowej. Dlatego tak istotne jest przeprowadzenie go w sposób właściwy, odpowiedzialny, a przede wszystkim zgodny z wymogami prawa, co może uchronić przed nieodwracalnymi konsekwencjami ekonomicznymi i prawnymi nie tylko przedsiębiorstwo, ale i osoby odpowiedzialne w firmie za jego przeprowadzenie.

źródła:

1- Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej, www.coig.com.pl

2 – Dz. U. 2015, poz. 978;

3 – Dz.U. 2015 poz. 233

4 – Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93, ze zm.);

5 – Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 Nr 167 poz. 1398, ze zm.);

6 – Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 19 października 2020 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w III kwartale 2020 r. (Dz. U. 2020 poz. 44),

7 – Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2003 r. nr 60 poz. 535, ze zm.).