Blog

Celem wspólników zawiązujących spółkę jest osiągniecie określonego celu gospodarczego, którym przeważnie jest zysk. Często maksymalizacji tego zysku służy łączenie spółek. Dlaczego łączyć spółki? By zwiększyć ich moc: rynkową, produkcyjną, kapitałową, osobową. Powodów może być wiele. Podejmując się tego procesu przedsiębiorcy muszą jednak wiedzieć, jak przeprowadzić fuzję spółek, tak by nie przyniosła ona więcej szkód, niż oczekiwanych korzyści.

Dlaczego wspólnicy decydują się na fuzję spółek?

Dlaczego łączyć spółki? W największym uproszczeniu odpowiedź brzmi: bo fuzja pozwala na budowanie wartości przedsiębiorstwa. To połączenie kapitałowe i operacyjne dwóch firm. W przypadku połączenia przez przejęcie jedna spółka przejmuje majątek, w tym: prawa, know-how, rynki, klientów, drugiej, przejmowanej spółki. Przy połączeniu przez zawiązanie nowej spółki (joint venture) powstaje podmiot, za którego plecami stoi łączna siła dwóch, oddzielnie dotąd działających przedsiębiorstw. Głównym celem połączenia jest więc zbudowanie stabilnego przedsiębiorstwa o silnych fundamentach, zdolnego do umocnienia osiągniętej pozycji i kroczenie w kierunku dalszego rozwoju. Ale drugim z najczęstszych powodów łączenia spółek jest dążenie do optymalizacji kosztów prowadzonej działalności, np. poprzez konsolidację wydatków, czy efektywniejsze zarządzanie zasobami ludzkimi.

Zgodnie z art. 494 § 1 Kodeksu spółek handlowych, spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Z kolei jak precyzuje § 2, na spółkę przejmującą albo nowo zawiązaną przechodzą z dniem połączenia, z wyjątkami, w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej albo którejkolwiek ze spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki.

Tak naprawdę korzyści płynących z połączenia spółek, powodów fuzji, może być wiele. Jak wspomnieliśmy na wstępie, celem zawiązania spółki jest osiągnięcie wspólnego celu gospodarczego, generowania zysku. Przejęcie innej spółki może więc służyć maksymalizacji tego zysku, z różnych aspektów. Wystarczy sobie wyobrazić, że spółka przejmując drugą, przejmuje jej klientów, a więc nie dość, że poszerza grono swoich, to jeszcze pozbywa się konkurencji. Ale celów może być znacznie więcej. Spółki mogą się łączyć by zgromadzić większy kapitał, zasoby majątkowe i ludzkie, które pozwolą im przystąpić do dużego przetargu, zrealizować kontrakt, którego nie byłyby w stanie wykonać oddzielnie. Fuzja może przynieść firmie wymierne korzyści podatkowe, pozwolić na przejęcie linii produkcyjnych, pracowników, atrakcyjnych lokalizacji, czy na wspomnianą wyżej optymalizację kosztów prowadzonej działalności gospodarczej. Dla spółek przejmowanych fuzja może stanowić jedyną szansę, koło ratunkowe na wyjście z kryzysu. Jak wiadomo bowiem, z dniem połączenia spółka przejmująca przejmuje nie tylko ogół praw przejmowanej spółki, ale i obowiązków.

Na co zwrócić uwagę?

Firmy decydujące się na fuzję spółek muszą stawić czoła określonym wyzwaniom, co pozwoli im osiągnąć ekonomiczno–finansowe cele połączenia. W pierwszej kolejności to jednak przede wszystkim konieczność sprostania wymogom prawnym, a te mogą być mniej lub bardziej obszerne, w zależności od wielkości łączonych przedsiębiorstw, rozmiarów ich majątków, czy złożoności struktur organizacyjnych. Należy bowiem pamiętać, że chociażby jak stanowi art. 491 § 1 Kodeksu spółek handlowych, spółki kapitałowe mogą się łączyć między sobą oraz ze spółkami osobowymi, ale już spółka osobowa nie może być spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną. A zgodnie z art. 491 § 3, nie może się łączyć spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku, ani spółka w upadłości.

A niezbędne jest nie tylko spełnienie szeregu warunków formalno-prawnych. Do głównych, chyba nawet ważniejszych wyzwań podejmujących się łączenia spółek przedsiębiorców należą bowiem również:

– jak przeprowadzić dostatecznie chroniącą własny interes analizę finansową due diligence przed dokonaniem połączenia,

– jak uchronić się przed zawyżoną ceną transakcji,

– i niedostateczną starannością operacyjną zespołu dokonującego fuzji, jak i jego niewielkim doświadczeniem w przeprowadzaniu takich operacji,

– jak utrzymać przejrzystości celów strategicznych połączenia,

– i poradzić sobie z możliwymi różnicami w funkcjonowaniu, kulturze i schematach korporacyjnych łączonych przedsiębiorstw, ich praktykach produkcyjnych, sprzedażowych, i dokonać płynnej integracji po przeprowadzeniu fuzji,

– jak uniknąć negatywnego wpływu fuzji spółek na morale pracowników,

– jak poradzić sobie z ewentualna koniecznością transferu, w tym zagranicznego, pracowników,

– jak zminimalizować koszty połączenia.

Jakie spółki można połączyć?

Jedyną, uregulowaną w Kodeksie cywilnym spółką jest spółka cywilna. Zawiązuje się ją poprzez pisemne zawarcie umowy spółki przez co najmniej dwóch wspólników. Ponieważ spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, stąd podmiotem prawnym są jej wspólnicy, traktowani przez prawo jako przedsiębiorcy. Umowa spółki cywilnej nie wymaga rejestracji w KRS, stąd dla połączenia dwóch spółek cywilnych wystarczającym będzie gdy oświadczenie woli o tym na piśmie złożą dążący do tego wszyscy będący wspólnikami łączących się spółek przedsiębiorcy.

Swoboda łączenia spółek ograniczona jest już w odniesieniu do pozostałych, niewymienionych w Kodeksie cywilnym, spółek prawa handlowego. Jak wspomnieliśmy już wcześniej, na mocy art. 491 § 1 do § 3 KSH:

– spółki kapitałowe (a więc: spółka z o.o., spółka akcyjna i prosta spółka akcyjna) mogą się łączyć między sobą oraz ze spółkami osobowymi, ale spółka osobowa (a więc: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna) nie może być spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną;

– spółka kapitałowa oraz spółka komandytowo-akcyjna mogą łączyć się ze spółką zagraniczną, utworzoną zgodnie z prawem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym i mającą siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym
(połączenie transgraniczne), ale spółka komandytowo-akcyjna nie może być spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną;

– spółki osobowe mogą się łączyć między sobą tylko przez zawiązanie spółki kapitałowej;

– nie może się łączyć spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku, ani spółka w upadłości.

Jak przebiega procedura połączenia spółek?

Można uznać, że proces łączenia spółek, po podjęciu decyzji o fuzji, rozpoczyna się od uzyskania oficjalnej, formalnej zgody odpowiednich organów korporacyjnych na realizację połączenia. Kolejnym etapem będzie opracowanie przez zarządy łączących się spółek planu połączenia oraz sprawozdania, które fuzję uzasadnia.
Następnie należy przygotować bilanse obu łączących się spółek na wybrany dzień w miesiącu poprzedzającym dzień przedłożenia planu połączenia wspólnikom. Dalej koniecznym jest ustalenie wartości majątku łączących się spółek.

Kolejny etap to podjęcie przez zgromadzenia wspólników łączących spółek uchwał wyrażających zgodę na połączenie, a także sporządzenie lub zmiana umowy spółki. Na koniec pozostaje zgłoszenie przez zarząd spółki przejmującej uchwał połączeniowych wraz z wnioskiem o wpis fuzji spółek do KRS.

Metody połączenia spółek

Istnieją dwie metody łączenia spółek:

1. a) połączenie przez przejęcie – do którego dochodzi poprzez przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą za udziały lub akcje, które spółka przejmująca przyznaje
   wspólnikom spółki przejmowanej;
2. b) połączenie przez zawiązanie nowej spółki – do którego dochodzi poprzez zawiązanie spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki.

Skutki prawne połączenia spółek

Przy fuzji spółek zachodzą dwa główne, wskazane w art. 494 KSH skutki prawne:

1. a) spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki;
2. b) z dniem połączenia wspólnicy spółki przejmowanej lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki stają się wspólnikami spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej.

Co do pozostałych najważniejszych skutków prawnych fuzji spółek, to spółka przejmowana albo spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki zostają rozwiązane, bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, w dniu wykreślenia z rejestru. Z chwilą połączenia, spółka przejmowana traci więc podmiotowość prawną. Połączenie następuje z dniem wpisania połączenia do rejestru właściwego według siedziby, odpowiednio: spółki przejmującej albo spółki nowo zawiązanej.

Zlecenie przeprowadzenia fuzji spółek – własny zespół czy outsourcing?

Fuzja spółek to proces złożony, a stopień jego skomplikowania może wzrastać w zależności od tego, czy łączą się ze sobą np. dwie spółki kapitałowe, czy spółka kapitałowa ze spółką transgraniczną. Konieczność sprostania wymogom formalno-prawnym to nic w obliczu stojących przed przedsiębiorcami wyzwań, takich jak: przeprowadzenie dostatecznej analizy finansowej due diligence, uniknięcie zawyżonej ceny transakcji, zadbanie o odpowiednią staranność operacyjną zespołu, niwelacja możliwych różnic w funkcjonowaniu, kulturze i schematach korporacyjnych łączonych przedsiębiorstw, czy minimalizacja kosztów połączenia.

Podejmujący się łączenia spółek przedsiębiorcy muszą sobie odpowiedzieć na pytanie, czy posiadany zespół będzie legitymować się wystarczającymi kompetencjami do samodzielnego przeprowadzenia tego procesu. Zwłaszcza bezcennym przy takich transakcjach doświadczeniem, czyli wiedzą na temat tego, jak przeprowadzić fuzję spółek bez narażenia łączonych podmiotów, w tym osób samych wspólników, na niepożądane straty, np. podatkowe, czy konsekwencje prawne.

Przedsiębiorcy radzą sobie z tymi wyzwaniami poprzez podjęcie właściwych kroków przygotowawczych, w tym przez zatrudnienie, nawiązanie współpracy, z zewnętrznymi firmami audytorskimi, specjalizującymi się we wszystkich: rachunkowych, podatkowych, i organizacyjno-prawnych aspektach łączenia spółek.

Jeśli połączenie nie jest dokonywane w ramach grupy kapitałowej spółek, koniecznym jest zgłoszenie zamiaru koncentracji Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zgody na fuzję, z uwagi na dążenie do ochrony konkurencyjności wspólnego rynku unijnego, może również nie wydać Komisja Europejska.

Dlatego, tak jak nawet najwybitniejszy zawodowy sportowiec konsultuje się przed startem z fachowcem od rozegrania tego występu – trenerem, czy też firma budowlana działa zgodnie z wytycznymi architekta, tak wskazanym jest, by przedsiębiorcy, wspólnicy podejmujący się łączenia spółek, skorzystali ze wsparcia i pomocy profesjonalnej firmy audytorskiej, doradczej, mającej za sobą wiele takich połączeń, i dzięki temu wiedzącej, jak przeprowadzić fuzję spółek przy zachowaniu wszystkich celów i maksymalnych korzyści łączenia.

— ———

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93, z późn. zm.);
2. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000, Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.),