Blog

Zgodnie z definicją Prawa przedsiębiorców, działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa¹. Rentowność firmy jest więc głównym celem podejmowanych przez przedsiębiorców przedsięwzięć. W innym przypadku bardziej mogą nazywać siebie filantropami niż przedsiębiorcami, albo w niedalekiej przyszłości bankrutami. Odpowiedź na pytanie, jak zadbać o rentowność firmy, a więc i zadbać o jej byt, rozwijać ją dzięki maksymalizacji zysków, przyniesie analiza rentowności przedsiębiorstwa. Może ona przysłużyć się korzystnej optymalizacji biznesu, niezależnie od rozmiaru firmy.

Co to jest analiza rentowności?

Słownik Języka Polskiego pojęcie „rentowny” definiuje jako „przynoszący zysk”, a „próg rentowności” jako „cena, przy której przedsiębiorstwo pokrywa w pełni koszty ekonomiczne i osiąga zysk”². W skrócie, rentowność firma osiąga wówczas, gdy zarabia więcej niż wydaje. Analiza rentowności przedsiębiorstwa pod każdą postacią, czy to analiza badająca rentowność spółki, całej grupy kapitałowej spółek, czy też jednoosobowej działalności gospodarczej, ma więc przynieść odpowiedź na pytanie o kondycję firmy, dzięki której możliwa będzie odpowiedź na dalsze pytania o szanse jej rozwoju, ale też o szanse jej przetrwania w perspektywie średnio lub długoterminowej.

Analiza rentowności firmy pozwala przedsiębiorstwom wytyczać kolejne, wyższe progi rentowności i maksymalizować zyski. Dzięki temu firma może podejmować skuteczną walkę o przetrwanie na niezwykle dynamicznym, konkurencyjnym, stale zmieniającym się rynku oraz zdobywać dla siebie coraz większą jego część. Pomaga zidentyfikować możliwości rozwoju, rotujące pozycje zapasów, trendy rynkowe, i inne wartości, ostatecznie pomagając przedsiębiorcom ujrzeć bardziej konkretny, wyrazisty obraz swojej firmy jako całości. Do jej przeprowadzenia posłużą dane ze sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa, przede wszystkim z rachunku zysków i strat.

Analiza wskaźnikowa przedsiębiorstwa

Analiza rentowności spółki (przedsiębiorstwa, firmy) jest najważniejszym elementem jej całościowej sytuacji finansowej. W praktyce nazywana jest zamiennie analizą wskaźnikową. Dlaczego? Bo rentowność firmy bada się w oparciu o trzy podstawowe wskaźniki:

1. sprzedaży (ROS – z ang. Return On Sales);
2. aktywów (ROA – z ang. Return On Assets);

III. kapitału własnego (ROE – z ang. Return On Equity).

Różne wskaźniki rentowności mają różne role do odegrania. Powyższe wyliczenie nie oznacza, że wskaźników tych nie może być więcej. W zależności od szczegółowego, precyzyjnie wytyczonego celu analizy, audytor który będzie ją przeprowadzał powinien wskazać, jakie jeszcze inne mierniki należałoby włączyć do przeprowadzanego badania sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

1. Wskaźnik rentowności sprzedaży

ROS wylicza się według wzoru: (zysk przedsiębiorstwa dzielony przez jego przychody ze sprzedaży) x 100%. Przynosi on firmie informację na temat opłacalności jej sprzedaży towarów i/lub usług. Można go obliczyć dla wartości brutto i netto sprzedaży.

1. a) Wskaźnik rentowności sprzedaży netto – wyraża ogólną wydajność przedsiębiorstwa, ukazując procentowo jaka część przychodów przedsiębiorstwa pozostaje do jego dyspozycji po odliczeniu wszelkich wydatków, podatków i kosztów, dlatego też wylicza się go według wzoru: (zysk netto przedsiębiorstwa dzielony przez jego przychody ze sprzedaży) x 100%. Wszelkie zakłócenia innych czynników będą miały ostateczny wpływ na wskaźnik rentowności sprzedaży netto, dlatego też wskaźnik ten jest uważany za jeden z najważniejszych. Niski oznaczałby, że sprzedaż w danym okresie była słaba. Określenie tego wskaźnika pomoże przedsiębiorcom zidentyfikować zakłócenia w sposobie działania firmy i podjąć w odpowiednim czasie decyzje w celu poprawy jej wyników sprzedaży.
2. b) Wskaźnik rentowności sprzedaży brutto to miara zysku osiągniętego ze sprzedaży w całkowitym przychodzie firmy, po odjęciu kosztów sprzedanych towarów, ale bez odliczenia podatków. Wylicza się go według wzoru: (zysk brutto przedsiębiorstwa dzielony przez jego przychody ze sprzedaży) x 100%. Wskaźnik ten jest niezwykle istotny, bo uwzględnia koszty administracyjne i biurowe, a także dywidendy, które mają być wypłacone udziałowcom spółki. Jest wykorzystywany do oceny efektywności zarządzania kosztami. Tak więc, jeśli wskaźnik rentowności sprzedaży brutto jest niski, właściciel firmy może na jego podstawie zidentyfikować słabe punkty, które na to wpłynęły, lepiej ukierunkować i gospodarować wydatkami oraz produkcją, zwiększając jej efektywność i w konsekwencji rentowność firmy.

1. Wskaźnik rentowności aktywów

ROA to miernik efektywności firmy w wykorzystaniu jej aktywów. Wylicza się go według wzoru: (zysk netto firmy dzielony przez posiadane aktywa) x 100%. Oceniając wartość tego wskaźnika przedsiębiorca może podjąć decyzje, które pomogą mu zminimalizować nieefektywność wykorzystania posiadanych aktywów i w konsekwencji lepiej wydawać, inwestować każdą złotówkę. Wyższy ROA oznacza wyższą wydajność w procesie produkcyjnym firmy. Wskaźnik rentowności aktywów jest miarą każdej złotówki dochodu uzyskanej z każdej złotówki posiadanych przez firmę aktywów. W skrócie: wskazuje stan wykorzystywania aktywów do generowania zysków.

III. Wskaźnik rentowności kapitału

ROE to miernik stopy zwrotu, jaką otrzymuje firma z zainwestowanego kapitału własnego. Pokazuje, jak dobrze firma radzi sobie z generowaniem zwrotu z inwestycji posiadanego kapitału. Obrazuje np. stopę zwrotu, jaką otrzymują właściciele akcji danej spółki z posiadanych przez siebie udziałów. Wylicza się go według wzoru: (zysk netto firmy dzielony przez kapitał własny) x 100%.

Wskaźnik ten jest szczególnie ważny z punktu widzenia właściciela przedsiębiorstwa, jak i ewentualnego, przyszłego inwestora, ponieważ na jego podstawie, zarówno jeden jak i drugi mogą ocenić, jak efektywnie firma będzie w stanie wykorzystać zainwestowane w nią środki do wygenerowania przychodów. Prosty z tego wniosek, że im wyższy ROE, tym firma, spółka, może przyciągnąć więcej inwestorów.

Jak interpretować wskaźniki rentowności?

Wskaźniki rentowności dają przedsiębiorcom możliwość zmierzenia i oceny zdolności firmy do generowania zysku przez pryzmat przychodów, posiadanych aktywów i kapitału własnego, z uwzględnieniem kosztów operacyjnych, i w określonym czasie. Analiza tych wskaźników, a więc analiza rentowności pokazuje, jak dobrze firma wykorzystuje swoje aktywa, kapitał do generowania zysku, w tym także budowania kapitału spółki z korzyścią dla akcjonariuszy.

Dodatnia wartość wskaźnika uspokaja, że firma jest po stronie rentowności i generuje wystarczające przychody, zyski dla zachowania płynności finansowej przedsiębiorstwa. Ta analiza wskaźnikowa przydaje się podczas przeprowadzania analizy porównawczej z konkurentami na rynku, jak i z poprzednimi okresami działalności, aby zrozumieć obecną sytuację finansową firmy.

Aby dobrze poznać sytuację finansową przedsiębiorstwa w danym okresie, konieczne jest zrozumienie zdolności firmy do przekształcania sprzedaży w zyski. To właśnie reprezentuje wskaźnik rentowności sprzedaży ROS, oceniany wg w różnych narzędzi pomiaru, np. wskaźnik rentowności sprzedaży brutto, wskaźnik rentowności sprzedaży netto, wskaźniki: EBIT (zysk przed odsetkami i opodatkowaniem), EBITDA (zysk przed potrąceniem odsetek, podatków, deprecjacji i amortyzacji) NOPAT (zysk operacyjny netto po opodatkowaniu), czy wskaźnik kosztów operacyjnych albo kosztów ogólnych.

Wskaźniki rentowności aktywów ROA i rentowności kapitałów własnych ROE pokazują zdolność firmy do generowania zwrotów dla swoich właścicieli, akcjonariuszy, udziałowców, z dokonanych inwestycji aktywów, z zainwestowanego kapitału własnego, zwrot z wierzytelności, zwrot z zysków zatrzymanych, zwrot z przychodów, czy zwrot skorygowany o ryzyko. Wskaźnik rentowności kapitału własnego obrazuje, jak dobrze firma radzi sobie z generowaniem zwrotu z inwestycji, które otrzymała od swoich akcjonariuszy.

Podsumowując, im wyższy wskaźnik ROA, tym lepsza sytuacja przedsiębiorstwa; wartość dodatnia wskaźnika oznaczać będzie, że przedsiębiorstwo jest rentowne i generuje zyski, wartość ujemna – że przynosi straty. Podobnie ma się sytuacja przy wskaźniku ROE, który dodatkowo może również wskazywać, w przypadku wzrostu, w porównaniu z poprzednimi okresami działalności, na zdobywanie przewagi rynkowej. ROS natomiast najlepiej obrazuje efektywność prowadzonej przez firmę sprzedaży, i wpływ tego na jej sytuację majątkową oraz rynkową.

Kiedy samodzielna analiza rentowności nie wystarczy?

Analiza rentowności firmy, zbadanie rentowności spółki, to bardzo ważne narzędzie prowadzenia działalności gospodarczej. Pozyskanie informacji na temat rentowności spółki może pomóc w negocjacjach z przyszłymi inwestorami, akcjonariuszami. W przypadku stwierdzenia niskiej rentowności, pozwoli to właścicielom firmy zdążyć z korektą tego stanu, co okaże się niezwykle istotne np. przed przystąpieniem do przetargu, do konsorcjum, kooperacji. Wskaźnik ROS może pomóc w ujawnieniu problemów z organizacją procesu sprzedaży w firmie, wskaźniki ROA i ROE zoptymalizować procesy zakupowe i inwestycyjne. A wszystko to razem, czyli omawiana analiza rentowności, spełnia ostatecznie 3 funkcje:

1. a) ochronną – bo pozwalającą w porę dostrzec pogarszającą się rentowność firmy i uchronić ją przed negatywnymi tego skutkami, np. utratą płynności finansowej;
2. b) stabilizacyjną – bo pozwalającą utrzymywać określony, bezpieczny poziom rentowności firmy;
3. c) rozwojową – bo pozwalającą na identyfikację tych czynników przedsiębiorstwa, których poprawa, zwiększenie nakładów, umożliwi umocnienie pozycji rynkowej i rynkową ekspansję.

Zważywszy na wagę analizy rentowności firmy, powinna zostać przeprowadzona przez odpowiednią, wykwalifikowaną komórkę kadry księgowej i analitycznej przedsiębiorstwa. Audytor powinien nie tylko wiedzieć, jakie odpowiednie pozycje, wartości sprawozdań finansowych, rachunków zysków i strat, przyjąć do analizy, ale i o jakie jeszcze wskaźniki ją ewentualnie rozszerzyć. A później umieć je jeszcze właściwie odczytać i zinterpretować. Bo wyliczone wartości wskaźników rentowności spółki, firmy, przedsiębiorstwa, niekoniecznie muszą oznaczać wprost złą lub dobrą jego sytuację. Należy je bowiem odczytywać przez pryzmat: poprzednich okresów działalności, czy wskaźników osiąganych przez konkurencję. Z uwagi na stopień skomplikowania, a w braku wspomnianej, kompetentnej kadry analityczno-księgowej, najlepszym wyjściem będzie powierzenie tej analizy zewnętrznej firmie audytorskiej.

— —

Źródła:

1- Art. 3 Ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. 2018 poz. 646, ze zm.);

2 – https://sjp.pwn.pl/slowniki/rentowność.html